De juiste bron, een onjuiste conclusie

Lezen: Johannes 7:37-52

Het heerlijke, levende water waar Jezus op de laatste dag van het Loofhuttenfeest over spreekt, staat haaks op de bittere tegenstand en haat van de Farizeeën en Schriftgeleerden. De vete tussen het vleesgeworden Woord van God en de religieuze elite loopt steeds meer uit hand – zozeer zelfs, dat diezelfde religieuze elite besluit dienaars erop uit te sturen om Christus op te pakken. De zaken lopen echter niet helemaal op rolletjes. Sterker nog, er komt helemaal niets van het plan terecht. De rede van Jezus maakt dat de uitgezonden dienaars het niet aandurven om Hem te grijpen. Een grotere nachtmerrie kunnen de lieden van de religieuze elite zich niet indenken: mensen die Jezus ontmoeten en serieus nemen. En juist dit gebeurt met de dienaars. Zodoende komen ze weer terug met lege handen. Je hoeft geen logicus te zijn om te voorspellen dat je op dat moment de poppen aan het dansen hebt. Men heeft geen Christus bij zich om voor de Raad te brengen.

Verdeeldheid
Jezus zorgt voor verdeeldheid. Iedereen die denkt dat Jezus gekomen is uit vredelievende motieven, om alle mensen met elkaar te verbroederen, zit er gigantisch naast. Hij is niet gekomen om vrede te brengen, maar het zwaard. Mensen zullen verdeeld zijn vanwege Hem. Vaders en zoons. Moeders en dochters. Echtgenoten en echtgenotes. Werkgever en werknemer. Jezus is niet gekomen om mensen op te roepen tot universeel broederschap, maar om de mensen met God te verzoenen. De discussies onder het Joodse volk gedurende zijn optreden getuigen van zijn gelijk – om nog maar te zwijgen over de diepe onderlinge verdeeldheid in de Joodse Raad en hen die erop uitgestuurd zijn Jezus te arresteren. De Farizeeën zetten de stigmatiserende lijn door. Voor hen staat vast dat Jezus een opruier, misleider en ophitser is. Daarom gunnen zij het antwoord van de officiers ook niet. Als de officiers eerlijk moeten zijn, moeten ze eigenlijk bekennen dat Jezus spreekt zoals nog nooit iemand heeft gesproken. De rapen zijn gaar; een normale dialoog is niet mogelijk. Men mag van alles van Jezus vinden, maar Hem gaan waarderen en erkennen als de Christus gaat niet één, maar tien bruggen te ver. Daarom deze bitse opmerking: ‘Bent u óók al misleid?’ De toon die de Farizeeën aanslaan, moet eruit gekomen zijn als van mensen die zich afvragen of zij zo langzamerhand de enige nog normale personen in het gezelschap zijn. Om hun positie krachtig neer te zetten, vervloeken zij vervolgens alle mensen die wél in Jezus geloven. Dit geeft maar één helder signaal af: dat van intense haat en verzet.

Het Woord van God tegen zichzelf uitspelen
Als je de discussie tussen de Farizeeën, Schriftgeleerden en officieren goed volgt, kom je erachter dat er iets merkwaardigs gebeurt – en gevaarlijk bovendien! Hét twistpunt is de afkomst van Jezus. Komt Hij uit Galilea of niet? Zo ja, dan maakt Hij geen enkele kans om serieus te worden genomen door de Schriftgeleerden. Nicodemus, de Farizeeër die Jezus een tijd daarvoor in een nacht heeft opgezocht en gesproken, probeert enigszins op een nuchtere en gebalanceerde uitweg te wijzen. Zou het niet veel beter zijn om de Wet te volgen, die stelt dat iemand eerst zelf mag verklaren en mag laten zien wat hij of zij doet? Voordat hij hier zelf de kans voor krijgt, wordt Nicodemus ook al meteen in het verdachtenbankje geplaatst: ‘Zeker ook uit Galilea? Zoek het na en kom erachter dat er geen profeet uit Galilea opstaat.’ Deze laatste woorden zijn cruciaal. Men gebruikt de Schrift om het eigen standpunt te verdedigen! ‘Wij hebben de Schriften onderzocht en volgens ons is het onmogelijk dat deze man de Messias is!’ Dat is wat de Schriftgeleerden en Farizeeën verkondigen. Onmiddellijk rijst de vraag: is het mogelijk om met de Bijbel in de hand tot een volstrekt onjuiste overtuiging te komen? Het antwoord is: ja, dat is inderdaad mogelijk. Deze geschiedenis leert het ons. Je kunt nog zo belezen, geletterd, intellectueel zijn en de Bijbel van voor naar achter en van achter naar voor gelezen hebben, het is mogelijk om interpretatief verkeerde conclusies te trekken. Wat de Farizeeën dus doen, is het Woord van God tegen zichzelf uit laten spelen. Enerzijds zijn daar de Wet, Profeten en Geschriften en anderzijds is daar Christus, het vleesgeworden Woord. De religieuze elite kan die twee blijkbaar niet met elkaar verenigen. De vraag is hoe dit kan. Misschien moeten we zeggen dat de Farizeeën uitgaan van de dode letter van de Wet en de officiers de levende Christus hebben ontmoet. De Farizeeën hebben nooit een levende ontmoeting met Christus gehad. Het was bitterheid en afgunst troef. Men was bang de macht aan één Man kwijt te raken. Ze stonden al vanaf het begin zeer sceptisch tegenover Hem.

Verkeerde verwachtingen
Nu moeten we een moment stilstaan bij deze sceptische houding van de Schriftgeleerden jegens Christus. Die komt natuurlijk niet uit de lucht vallen. Zonder de houding van deze religieuze elite te rechtvaardigen of recht te praten wat krom is, moeten we wel begrijpen dat in die dagen de Joodse Messiasverwachting een bepaald kader had gekregen. Men verwachtte van deze Verlosser, op grond van de Schrift, een aantal specifieke dingen. En die verwachtingen leefden zeer sterk. Waar is het uiteindelijk misgegaan? Het ging mis toen zij vanuit de Schrift verwachtingen hebben geïnterpreteerd en deze niet terugvonden in het leven van Jezus. Dáár ging het mis.

Een tijdloos gevaar
De Bijbel is dan wel onfeilbaar, zij die hem interpreteren verre van. En we moeten niet denken dat wij, vrome christenen die Sola Scriptura hoog in het vaandel hebben staan, dit gevaar kunnen ontlopen. Met de kennis van nu is het altijd gemakkelijk om misstanden van toen te bekritiseren. Het is dus ook te goedkoop om te zeggen dat de Joden in Jezus’ dagen kortzichtig waren. Dat zij ziende niet gezien hebben, is waar, maar de geschiedenis is te complex om ronduit te zeggen ‘dat zij gewoon hadden moeten zien dat Jezus de Messias is’. Om een lijn te trekken naar het heden, wil ik een casus voorleggen.

In een eerdere tekst refereerde ik aan de eschatologische visie van de bedelingenleer. Volgens de interpretatie van bepaalde Schriftgedeelten verwacht men dat de antichrist zich niet eerder kan en zal openbaren dan het moment waarop de kerk in de hemel is opgenomen. Conclusie: wedergeboren christenen zullen de antichrist niet meemaken. Maar hiermee zeg je nogal wat. Je zegt namelijk dat christenen zullen ontsnappen aan de grootste verdrukking die de wereld ooit zal kennen. Wat doen deze mensen op het moment dat de antichrist zich openbaart en zij zijn nog steeds hier op aarde? Zullen zij dan ook, net zoals de Farizeeën van Christus meenden, verkondigen dat die persoon het niet kan zijn? Dit is het risico van een verwachting die op een specifieke interpretatie gebaseerd is. Er wordt niet gezegd dat het mogelijk kan plaatsvinden, nee – het gaat plaatsvinden.

Ik gun iedereen zijn interpretaties en ik weet ook dat ik niet op alle punten hetzelfde denk als ieder ander. En dat is ook niet altijd erg. Maar bedenk wel wat de implicaties van je overtuigingen zijn. Niemand maakt mij wijs dat een overtuiging iets is wat zich alleen afspeelt in het verstand. Dat bestaat niet. Overtuiging wordt vertaald naar handeling.

Vastgeroest
Laten wij als christenen alsjeblieft niet de fout maken tegen medegelovigen te roepen dat zij misleid zijn, terwijl we het zelf bij het foute einde (kunnen) hebben. En laten we er helemaal voor oppassen anderen te vervloeken omdat zij niet in onze pas lopen. Wellicht denkt iemand nu: ‘de apostel Paulus vervloekte eenieder die een ander Evangelie predikt!’ Beste vriend, er zit een levensgroot verschil tussen de vervloeking door de Farizeeën en de vervloeking door Paulus. De apostel strijdt voor de doorgang van het goede nieuws – hij is non-profit bezig. Het gaat hem helemaal niet om zijn eigen belang. Hoe weten we dat? Hij schrijft in Galaten 1:8, dat iedereen die een ander Evangelie predikt, vervloekt moet worden. Al waren wij het zelf, voegt hij daaraan toe. Dat zie je de Schriftgeleerden en Farizeeën niet doen. Zij zijn getergd. Ze worden gedreven door haat en verzet. Paulus wordt gedreven door de goede strijd van het geloof (1 Timoteus 6:12). Mensen kunnen soms zo diep vastgeroest zitten in overtuigingen dat ze anderen in de verdachtenhoek plaatsen en afkeuren vanwege verschil in opvatting. Het kan zelfs zo’n niveau bereiken, dat je je kunt afvragen in hoeverre dat nog gezond is.

Overtuigingen loslaten?
Om niet verkeerd over te komen moet ik mij haasten te stellen dat ik niet oproep om alle overtuigingen los te laten. Waar ik wel toe oproep is om eerlijk om te gaan met die overtuigingen. Dat wat God over Zichzelf heeft geopenbaard, over Zijn Zoon, over verlossing, over ons mensen, over deze wereld en over hemel en hel, dat is bekend voor zover Hij ons die openbaring heeft gegeven. Maar er zijn ook onderwerpen waar de Bijbel ons weinig tot geen inzicht verschaft. Wees je ervan bewust dat het net zo goed iets heel anders kan zijn dan wat je denkt dat het is zoals de Bijbel spreekt. Wees erop voorbereid dat God anders kan handelen en kan ingrijpen op een manier die je niet verwacht.

‘Ik weet niet wat ik met Jezus moet’
Misschien leest iemand dit alles en leeft er een grote vraag: wat moet ik toch met Jezus? Misschien twijfel je aan Hem. Over Zijn bestaan. Over Wie Hij is. Over wat Hij gedaan heeft. Over wat Hij nog gaat doen. Het belangrijkste is dat je Hem ontmoet. En zelfs al zou je in die ontmoeting al je twijfel voor Hem neerleggen, dan is Hij nog steeds graag bereid om Zichzelf te tonen. Hij zal je niet teleurstellen. Al heb je duizend twijfels, als je ze oprecht met Hem deelt – en niet met een houding van haat en verzet – dan mag je weten dat Hij Zichzelf aan jou zal openbaren. Als je de Bijbel leest met een oprechte houding om te weten te komen Wie Hij is en Wie Hij wil zijn, zul je niet teleurgesteld worden. Maar voor wie geen levende ontmoeting met Christus heeft, zal het Bijbellezen slechts een lege huls blijven. En dan kom je in hetzelfde schuitje als de Farizeeën en Schriftgeleerden. Laat het zover niet komen.