De val van Babylon (2)

Geestelijke macht in het boek Openbaring

De vorige keer hebben we gezien hoe Johannes in zijn visioen op het eiland Patmos een angstaanjagend beest uit de zee ziet opkomen. We kunnen met grote zekerheid stellen dat dit beest symbool staat voor een politieke, dictatoriale macht – een macht die wordt gekenmerkt door zijn vijandschap en actieve strijd tegen Koning Jezus en Zijn Kerk. Daar blijft het niet bij; hoe verder we lezen in hoofdstuk 13, hoe gruwelijker deze demonische macht wordt beschreven.

1. Het spreken van het beest (vers 5a)
Het heeft er alle schijn van dat Johannes in de eerste tien verzen van Openbaring 13 vooral bezig is met het overbrengen van feiten. Hij is aan het informeren wat hij ziet, maar er volgt nog geen onthulling van de manier waarop het beest uit de zee opereert. In vers 5a lezen we het volgende:

“En het werd een mond gegeven om grote woorden en godslasteringen te spreken…”

Dit beest heeft niet alleen een godslasterlijke naam (zie vers 1). Dit beest ontvangt ook een mond. Nu is het redelijk onlogisch te denken dat dit om een letterlijke mond gaat, aangezien Johannes in vers 2 heeft geschreven dat dit beest al een mond heeft, namelijk de mond van een leeuw. Het kan dus niet betekenen dat dit beest eerst geen mond had en nu wel.
Wat het wél betekent, is dat dit beest in staat is een stem te geven aan zijn godslasterlijke naam. Dit beest draagt een godslasterlijke visie uit. En om een visie uit te dragen, moet je het kunnen verwoorden en verkondigen.
Om het in politieke termen te houden: deze dictatoriale macht, die zich verzet tegen Gods heerschappij, ventileert zijn politieke ideeën door middel van zijn mond.

Christen, verbaas je niet over antichristelijke politieke machten
Openbaring is niet alleen angstaanjagend, ze is ook een genadig bewijs van de betrouwbaarheid van de Bijbel. Geen enkel boek is zó realistisch als de Bijbel. Want zeg nou eerlijk: is het over het algemeen niet zo, dat een groep mensen een boodschap van overwinning verkondigt door middel van strijd? Er wordt net gedaan alsof de overwinning behaald wordt door een opwaartse beweging. Alsof een overwinning nooit behaald kan worden via ogenschijnlijke nederlagen!
De boodschap van de Bijbel staat haaks op dit soort claims. Christus overwon de dood. Hoe? Door te sterven. Hij overwon de zonde. Hoe? Door de ongerechtigheid van de kruisiging over Zich heen te laten komen en zo de toorn van God over alle zonde te dragen. Hij overwon satan. Hoe? Door het strafblad van al Gods kinderen aan het kruis te slaan. Naar de mens gesproken niet bepaald een triomfantelijke boodschap.
God keert de zaak echter volledig om. De zonde is weg, de dood is gestorven en satan is ontwapend. Juist de gruwelijke wijze waarop Christus de verlossing heeft verworven – door lijden, dood, maar ook de opstanding – laat zien dat de Bijbel een buitengewoon realistisch boek is. Daarbij komt dat de weg van Christus ook de weg van de christen is. Een christen hoeft niet te sterven om zijn eigen verlossing te verdienen, maar zal er altijd rekening mee moeten houden dat “een dienaar [een christen] niet meer is dan zijn heer [ Christus]” is (Johannes 15:20). En in de context betekent dit: als Christus gruwelijk behandeld is door de wereld, dan geldt dit ook voor de christen.
Hoe kan het dan toch dat christenen verschrikt reageren wanneer politieke machten morrelen aan de verworven vrijheden van het openlijk kunnen belijden van het geloof? Waarom schrikken wij wanneer dictatoriale regimes de Bijbel verbieden, staatskerken oprichten en geen enkele god erkennen dan de dictator of keizer? Tweeduizend jaar geleden – en zelfs in de tijd dat het Oude Testament in ontwikkeling was – heeft God door Zijn dienstknecht Johannes laten zien dat politieke machten in de kern altijd iets antichristelijks hebben. Het mag voor christenen geen verrassing zijn wanneer politieke machten de christelijke gemeenschap in de marge probeert te drukken of zelfs uit te roeien. Laten we daarom beseffen hoeveel genade God schenkt in landen waar nog overwegend vanuit christelijke normen en waarden gedacht en gehandeld wordt. We moeten er wel ernstig rekening mee houden dat in de toekomst – en wie weet is deze toekomst zeer nabij – een sterk, dictatoriaal machtsblok geopenbaard zal worden.
Dit betekent niet dat we lijdelijk moeten toezien hoe dit alles zich gaat ontwikkelen. Christenen moeten niet stil blijven zitten, of zich opstellen als slachtoffers van een dictatuur. We zullen aan het einde zien dat Johannes christenen juist oproept moedig stelling te nemen tegen deze dictatoriale macht(en).

2. De macht van het beest (vers 5b)
Niet alleen ziet Johannes dat het beest een stem krijgt om zijn godslasteringen te verwoorden; hij ziet ook dat het beest macht ontvangt:

“…en het werd macht gegeven om dit tweeënveertig maanden lang te doen.”

Het is goed om te beseffen dat politieke, dictatoriale machten geen macht uit zichzelf hebben. En het is ook goed om te bedenken dat zelfs satan geen enkele macht bezit om zijn invloed in de politiek te doen gelden. Nu hoor ik iemand denken: “Maar het staat toch wel zo beschreven? Dat beest ontvangt zijn macht van de draak – en dat is satan.”
Dat klopt. Maar het feit dat Johannes ziet dat de draak zijn macht aan het beest geeft, zegt in dit geval meer over de inhoud van die macht – godslasterlijk – en over de kwaadaardigheid van die macht dan over de werkelijke hoeveelheid ervan. Een sleutelvers om dit te kunnen begrijpen is Openbaring 1:5, waar Johannes de zeven gemeenten in Asia groet:

“…Jezus Christus, Die de getrouwe Getuige is, de Eerstgeborene uit de doden en de Vorst van de koningen der aarde.”

Dus zelfs het beest uit de zee is onderworpen aan de macht van Koning Jezus. Het lijkt alsof satan alle macht bezit en deze macht schenkt aan de politieke macht die symbolisch wordt voorgesteld in Openbaring 13, maar in werkelijkheid staat de opgestane en verheerlijkte Christus hier boven.
Nu wil ik niet stellen dat dit beest daarom niet veel macht bezit. Dit beest bezit veel macht. Maar niet alle.

De soevereiniteit van God
Een aangevochten leerstuk in het Westen is de almacht en soevereiniteit van God. Tegenwoordig zingen we van “the reckless love of God” – alsof God in Zijn liefde onverantwoorde risico’s neemt. We spreken over de God Die wel alwetend is en kan vooruitzien in de toekomst, maar niet alles in de geschiedenis kan beïnvloeden. We geloven dat God alleen in staat is te handelen wanneer wij in onze vrije wil meewerken aan Zijn plan.
Onzin! En ik zou willen zeggen: het grenst aan godslastering dit te beweren. Door dit te beweren en te bezingen, maken wij God tot een mens, Iemand die is zoals wij.
Juist in het Bijbelboek Openbaring wordt duidelijk dat God alle macht heeft en dat Hij zelfs kwaadaardige dictators en politieke machten gebruikt om Zijn plan uit te voeren. Als je dit niet gelooft, dan moedig ik je aan Openbaring 17:17 te lezen en hier eens goed over na te denken. God kan niet verrast worden en Zijn plannen kunnen niet worden gedwarsboomd. De wijze Job beleed dit al – hij was wijzer met veel minder Bijbelteksten dan hedendaagse theologen met een complete Bijbel die het tegenovergestelde beweren (zie Job 42:1).
Goede theologie is van cruciaal belang voor het overwinnen van het beest. Want wat hebben we in vers 4 gelezen?

“En de hele aarde ging het beest met verwondering achterna. En zij aanbaden de draak, omdat hij aan het beest macht gegeven had. En zij aanbaden het beest en zeiden: Wie is aan dit beest gelijk? En wie kan er oorlog tegen voeren?”

Wie beweert dat God beperkt is in Zijn almacht en soevereiniteit, dreigt bovenstaande vraag ook ontkennend te moeten beantwoorden. En dan bedoel ik met ontkennend antwoorden stellen dat niemand dit beest kan verslaan. Met andere woorden: Gods almacht blijven belijden en vasthouden aan de waarheid dat Hij soeverein heerst – ook over politieke machten die de Kerk proberen te vernietigen – is noodzakelijk om niet mee te gaan met de verwondering over het beest.

3. Het lasteren door het beest (vers 6)
Het beest heeft een godslasterlijke stem gekregen. Dit wordt herhaald in vers 6:

“En het opende zijn mond om God te lasteren, om Zijn Naam te lasteren en Zijn tent en hen die in de hemel wonen.”

Opnieuw krijgen we hier geen concrete voorbeelden van de manier waarop het beest God en Zijn volk lastert. We krijgen tot nu toe enkel de informatie dat het beest God lastert.
Wat betekent dit? Het betekent dat christenen alert moeten zijn op de ontwikkelingen, stemmen en geluiden in de samenleving. Een toename van godslasterlijke praktijken voorspeld in de Bijbelse regel weinig goeds.
Laten we hier ook een belangrijke les uit leren: het is voor een christen niet belangrijk om te weten hoe iemand God lastert; een christen moet de alarmbellen horen rinkelen op het moment dat iemand God lastert. Ik denk dat dit één van de redenen is waarom Johannes in dit opzicht (nog) geen details toevoegt aan de beschrijving van het beest. Het mag duidelijk zijn dat, nu het woord (gods)lastering vier keer gelezen is in zes verzen, het een kernpunt is in karakter van dit beest. God wil dat Zijn volk hier weet van heeft. Want alleen op deze manier is de Kerk van Christus in staat de gruwelijke antichristelijke aard van deze politieke macht op tijd te ontmaskeren.

Wanneer een democratie overgaat in een dictatuur
Democratische rechtstaten roemen in het feit dat zij “de macht in handen van het volk hebben gelegd en zodoende uitvoeren wat het volk besloten heeft door middel van democratische verkiezingen.”
Toch is een democratie nooit veilig. De opkomst van Adolf Hitler en Nazi-Duitsland in de jaren ’30 van de vorige eeuw laten zien dat een democratische rechtsstaat altijd op haar hoede moet zijn en de wolven onder de schapen moet ontmaskeren. Schemeren met de termen “democratie” en “democratische rechtsstaat” en “de scheiding der machten” – de trias politica – zijn niet van doorslaggevend belang. De geboden vrijheid die de burgers in een democratische rechtsstaat werkelijk genieten, bepaalt de gezondheid van die democratie.
Dictators kapen de democratie. Hoe dieper ze doordringen in het centrum van de macht, hoe meer bevoegdheden zij zichzelf toe-eigenen; tegelijk neemt hij de macht – en daarmee de stem van het volk – meer en meer weg. Wie zich verdiept in de politieke opmars van Hitler in Duitsland, ziet duidelijk dat hij de democratie gekaapt heeft om alle macht naar zich toe te trekken. Na zijn benoeming tot Rijkskanselier was het gedaan met de vrijheden van het volk. Iemand als Hitler past goed in de typering van het beest in Openbaring 13.
Wie denkt dat de democratie een automatische bescherming biedt tegen een politieke dictatuur, komt bedrogen uit. Democratie kan juist een opstap naar dictatuur zijn. Een democratie mag zichzelf daarom nooit rust gunnen, alsof er geen enkele bedreiging meer zou bestaan. Juist in Openbaring 13 zien we hoe een charismatisch politicus met kwade bedoelingen de handel en wandel van de wereld kan beïnvloeden.

4. De strijd van het beest (vers 7a)
De strijd van een dictator draait per definitie om macht. Hij hongert naar macht – voor zichzelf. Dictators zijn stuk voor stuk politieke rupsjes-nooit-genoeg. Vijanden dulden zij niet. En de geestelijke macht die door satan wordt aangestuurd, heeft zijn pijlen op één specifieke vijand gericht. En dat is de Kerk, zo lezen we in vers 7a:

“En het beest werd macht gegeven om oorlog te voeren tegen de heiligen en om hen te overwinnen.”

Het beest voert oorlog. We moeten hier niet lichtvaardig over denken. We moeten niet doen alsof het allemaal meevalt. De Kerk van Jezus Christus wordt op aarde altijd de oorlog verklaard door dictators. Geen enkele dictator erkent gelovigen in Jezus Christus. De ene dictator grijpt echter harder in dan de ander. De één sluit christenen op en geeft opdracht hen te martelen en doden; de ander laat kerken sluiten en richt zogenaamde “staatskerken” op. Dit zijn kerken die de leer en liturgie zelf ontwikkelen, waarbij – uiteraard – de dictator het middelpunt van aanbidding is.
De Kerk van Jezus Christus is op aarde nooit veilig. Ze zal altijd te maken hebben met vervolging. Haar bestaan wordt voortdurend aangevochten en bedreigd.
Sterker nog, in dit vers lezen we dat de Kerk daadwerkelijk overwonnen wordt.
Hoe dan?
Het antwoord laat zich raden: christenen zullen fysiek gedood worden. In die zin “overwint” het beest de heiligen. Maar zijn overwinning betekent niet dat de heiligen voor eeuwig verloren zullen zijn. In tegendeel: de heiligen die gedood worden omwille van het geloof in Christus, zullen voor eeuwig bij Hem zijn.

5. De aanbidding van het beest (vers 7b-8)
De vorige keer schreef ik dat ik niet overtuigd ben van het feit dat de antichrist één persoon zou moeten zijn. En de reden waarom ik dit denk, is te vinden in vers 7b-8:

“…en hem werd macht gegeven over elke stam, taal en volk. En allen die op de aarde wonen, zullen het aanbidden, althans van wie de namen niet zijn geschreven in het boek des levens van het Lam Dat geslacht is, van de grondlegging van de wereld af.”

Eén antichrist is niet het probleem. Een antichrist én zijn bewonderaars is het probleem. Wat ik hiermee wil zeggen, is dit: het gaat er niet om of wij te weten komen wie de antichrist zelf is. Het gaat erom dat we de antichristelijke macht in de maatschappij en politiek ontdekken.
Zolang er één slecht figuur in de politiek aanwezig is, betekent dit niet onmiddellijk acuut gevaar. Er zijn immers nog genoeg tegenkrachten die hem in bedwang kunnen houden. Het wordt gevaarlijk wanneer de slechte politicus in het centrum van de macht geplaatst wordt. En dat gebeurt in een democratie door middel van verkiezingen. En hoe meer stemmen iemand krijgt, hoe groter de steun onder de mensen. Daarom stel ik dat het niet alleen de politicus of de dictator is die een bedreiging vormt, maar ook zijn aanhang. En dat is wat we hier zien gebeuren.
Dit beest, deze antichristelijke politieke macht, heeft vele aanhangers. Deze mensen aanbidden het beest. Wie zijn deze mensen?
Het zijn mensen die niet bij Christus horen. Het zijn “antichristen”. De apostel Johannes noemt hen al in zijn eerste brief. Het zijn mensen die zich niet (meer) willen identificeren met de Kerk. Zij trekken juist op tégen de Kerk. Deze mensen leven onder de heerschappij van de duivel en zijn niet verlost door het verzoeningswerk van Christus.

6. Christusgelijkvormige overwinning over het beest (vers 9-10)
In vers 9 richt Johannes zich tot de gelovigen. Wat moet hij zeggen? Wat is de boodschap voor Gods volk in de wetenschap dat er dictatoriale regimes opkomen en erop uit zijn de Kerk van Jezus Christus te vernietigen? Wat moet de Gemeente van Christus doen, wanneer zij wordt geconfronteerd met zo’n gruwelijke antichristelijke macht? Johannes doet in vers 9 en 10 een hartstochtelijke oproep:

“Indien iemand oren heeft, laat hij horen. Als iemand in gevangenschap voert, die gaat zelf in gevangenschap. Als iemand met het zwaard doodt, die moet zelf met het zwaard gedood worden. Hier is de volharding en het geloof van de heiligen.”

Nu is de lezing in de Herziene Statenvertaling anders dan die van de English Standard Version. In de HSV lijkt het alsof iemand met gelijke munt wordt terugbetaald (“Jij hebt mensen in gevangenschap gevoerd, jij zult zelf in gevangenschap gevoerd worden; jij hebt gedood, jij zult zelf gedood worden.”). Deze lezing vind ik niet geheel geloofwaardig en wel om twee redenen.
De eerste reden is dat een christen niet te boek staat als iemand die in gevangenschap voert en doodt. Het past niet bij het karakter van een christen om zich in te laten met dit soort praktijken.
De tweede reden is de oproep die Johannes doet. Hij roept op tot volharding en geloof. Als we deze oproep tot ons door laten dringen, zullen we ontdekken dat de andere lezing – zoals de ESV deze verwoordt – beter in de context past. In dat geval zegt Johannes: “Wat er – in deze antichristelijke situatie – ook met je moet gebeuren omwille van het geloof in Christus, laat het met je gebeuren. Als je gevangen moet worden genomen vanwege je geloof, laat je dan gevangen nemen. Als je gedood moet worden, laat je dan ombrengen.” Volharden en geloven betekenen hier “blijven vasthouden aan Jezus Christus, tot in de dood.”

Martelaren overwinnen het beest zoals Christus satan overwonnen heeft – door de dood heen
Bovenstaande oproep klinkt ronduit absurd voor de wereld. Maar mensen die dit absurd vinden, vergeten één ding: het gaat hier niet om een martelaarschap omwille van het martelaar zijn. Het gaat hier om een diep doorleefde toewijding aan en identificatie met Jezus Christus. Zoals de wereld achter het beest aangaat en het aanbidt, zo volgen christenen hun Heere.
Het is niet verwonderlijk dat Johannes in vers 8 schrijft over “het Lam, Dat geslacht is.” Door deze woorden te gebruiken, herinnert hij zijn lezers aan de wijze waarop Christus de verlossing van Zijn volk verworven heeft. En door de christenen aan te moedigen trouw te blijven aan deze Christus – zelfs als men hiervoor moet sterven – vereenzelvigt hij hen met Degene Die voor hen geslacht is.
Nee, de boodschap van het christendom is naar de maatstaven van de wereld geen succes story. Het is een ogenschijnlijk roemloze boodschap, gekenmerkt door zwakte en nederlagen. Een boodschap die ogenschijnlijk meer garantie biedt op vervolging dan op een prachtig leven. Maar in dit alles mag Gods Kerk vasthouden aan het Lam, Dat Zelf is geslacht en de macht heeft gekregen de boekrol van Gods voleinding met deze wereld te openen (zie Openbaring 5). Dit Lam is gezeten op de troon. En met Hem zijn allen die door het zwaard zijn omgebracht in opdracht van dictators. Daarom kan Johannes de christenen vastberaden aanmoedigen: “Houd vol!”