De val van Babylon (4)

Geestelijke macht in het boek Openbaring

Na de vorige studie, over Openbaring 13:11-18, heb ik aangekondigd verder te zullen gaan met Openbaring 14:6-7. Oplettende lezers zullen dan zien dat ik de eerste vijf verzen van Openbaring 14 oversla. Dat klopt.

Openbaring 14 begint met een hemels tafereel. Johannes wordt in het visioen voor een ogenblik “overgezet” van de aardse realiteit – die van de twee beesten – naar de hemelse. De hemelse realiteit ziet er onbeschrijfelijk en buitengewoon schitterend uit. Johannes ziet Christus, het Lam, op de berg Sion – de berg waar God verlossing schenkt. Het Lam is niet alleen. Hij wordt omringd door 144.000 uitverkorenen, die allen de Naam van God de Vader op hun voorhoofd hebben.
Nu heb ik tijdens het bestuderen van Openbaring 13 geopperd dat het merkteken van het beest (aangebracht op de rechterhand of – jawel! – het voorhoofd) symbolisch kan worden opgevat als zijnde een aanduiding voor “bezit” of “eigendom” en “toewijding”. Openbaring 14 begint juist met het tegenbeeld: alle uitverkorenen hebben de Naam van God op hun voorhoofd. Wanneer we Openbaring 13 vergelijken met hoofdstuk 14, zien we hier tegengestelde parallellen zichtbaar worden. De beschrijving die Johannes geeft van de uitverkoren, doet vermoeden dat het merkteken van het beest niet wijst op een chip, maar op de identificatie van de mensen die het beest volgen en aanbidden.
Zekere kenmerken die Johannes ziet bij degenen die het beest aanbidden, ziet hij ook terug bij de uitverkorenen – met één cruciaal verschil: de uitverkorenen van God volgen het beest niet, maar Christus (Openbaring 14:4). Hij is het ware Lam.

Hemelse boodschap voor een antichristelijke aarde
Na dit prachtige beeld ziet Johannes drie engelen, die allen een boodschap hebben. We zullen in deze studie stilstaan bij de boodschap van de eerste engel.
Laten we goed onthouden dat we de opkomst van de twee beesten hebben gezien en dat de hele wereld – met uitzondering van de gelovigen in Christus – achter dit beest aangaat. Hoe reageert de hemel op deze ontwikkelingen? De hemel wordt gelasterd (zie Openbaring 13:6). Wat is het antwoord van de hemel op deze lastering? Wanneer we Openbaring 14:6-7 bestuderen, ontdekken we de ontzagwekkende diepte van Gods genade.

1. De eerste engel – het Evangelie voor de hele wereld (vers 6)
In Openbaring 14:6 lezen we dat Johannes een engel hoog aan de hemel ziet vliegen:

“En ik zag een andere engel, die hoog aan de hemel vloog. En hij had het eeuwige Evangelie, om dat te verkondigen aan hen die op de aarde wonen, en aan elke natie, stam, taal en volk.”

Een engel verkondigt het “eeuwige Evangelie.” Wat is dit precies voor een Evangelie? Is dit het Evangelie van Jezus Christus? Of is dit een Evangelie, speciaal voor de tijd dat het beest actief is?

Serieuze bezwaren tegen de dispensationele hermeneutiek
Deze vraag moet worden beantwoord, omdat er mensen zijn die beweren dat het “eeuwige Evangelie” voor een bepaalde tijd zal worden gebracht. En die tijd ligt volgens hen in de toekomst.
Dispensationalisten geloven dat het “eeuwige Evangelie” in Openbaring 14:6 niet – ik herhaal: niet – het Evangelie van Jezus Christus is. Zij menen dat de boodschap van deze engel alleen geldt in de tijd van de zogenaamde grote verdrukking. Zij menen dit op grond van de inhoud in vers 7, waar we straks naar zullen kijken.
Er zijn dispensationalisten die stellen dat in de Bijbel drie verschillende Evangeliën te vinden zijn: het Evangelie van het Koninkrijk (de boodschap die de Heere Jezus verkondigde), het Evangelie van Gods genade (de boodschap die de apostel Paulus aan de gemeenten verkondigde) en het eeuwige Evangelie, dat we hier – in Openbaring 14 – vinden. Er kleven ernstige bezwaren aan deze opvatting.
Ten eerste wordt er gesproken over een eeuwig Evangelie. Waarom zou de Bijbel een boodschap eeuwig noemen, als het in werkelijkheid maar een duur van zeven jaar heeft? Het feit dat de Bijbel een boodschap “het eeuwige Evangelie” noemt – en overigens is dit ook de enige plaats in de gehele Schrift – wekt toch minstens de suggestie dat het hier gaat om een openbaring of boodschap van Gods oorspronkelijke plan. Het heeft ongetwijfeld te maken met Gods plan vóórdat Hij de schepping tot stand bracht.
Als tweede wordt er in deze visie nauwelijks rekening gehouden met de context van het gedeelte. We moeten kijken waarom Johannes deze dingen op dit moment beschrijft. Waarom heeft hij deze dingen niet eerder gezien? Of later? Er zit duidelijk een lijn in de visioenen.
Ten derde heeft de dispensationele visie een probleem met de verhouding ontwikkeling en tijd. Volgens de dispensationele visie bedraagt de tijd die in Openbaring 6-19 wordt beschreven exact zeven jaar. Deze visie is té veel gefocust op de tijd, zodat de ontwikkeling van het boek uit het oog verloren wordt. Volgens deze visie moeten de visioenen worden vervuld in de volgorde waarop zij staan beschreven. Maar dat wordt lastig, aangezien we de volgende keer zullen zien dat het oordeel over Babylon wordt uitgesproken in vers 8, terwijl Babylon tot dat moment niet is genoemd in Openbaring!
De meest veilige opvatting met betrekking tot het Bijbelboek Openbaring is dat het altijd relevant is voor de Kerk van Jezus Christus. We mogen een Bijbelboek nooit van zijn kracht en relevantie beroven, door te stellen dat na een bepaald hoofdstuk de Kerk niet meer op aarde is en dat we ons daarom niet druk moeten maken over de inhoud daarvan. God geeft ons geen openbaring waar wij als Kerk maar ten dele iets mee kunnen.
Ik probeer – en heb dat al geprobeerd – door middel van deze serie aan te geven dat Openbaring een boodschap bevat, juist voor de Gemeente. Wie hier niet aan wil, loopt serieuze risico’s, omdat de verwachting met betrekking tot de vervulling van deze visioenen en profetieën ernstig buiten het spoor van het Bijbelse kader loopt. En dit heeft altijd praktische consequenties.
Om terug te komen bij de vraag over het eeuwige Evangelie: is dit het Evangelie van Jezus Christus? Ja. Laten we naar vers 7 kijken om te zien waarom dat zo is.

2. De eerste engel – de oproep tot aanbidding van de Schepper van deze wereld (vers 7)
Vers 7 lijkt in beginsel totaal niet te spreken over het Lam Dat geslacht is. Er wordt niet gesproken over de dood, opstanding en verheerlijking van Jezus Christus. Alles wat de engel zegt, is dit:

“En hij zei met een luide stem: Vrees God en geef Hem eer, want het uur van Zijn oordeel is gekomen. En aanbid Hem Die de hemel, de aarde, de zee en de waterbronnen gemaakt heeft.”

Dit lijkt in eerste instantie niet over het verlossingswerk van Jezus Christus te gaan. Geen woord over verzoening. Geen woord over het offer. Geen woord over vergeving. Waarom denk ik dat dit dan tóch over het Evangelie van Jezus Christus gaat? Het woord “eeuwig” in vers 6 is beslissend.
Het is een grote misvatting te denken dat God het Evangelie heeft ontworpen na de zondeval. Dit beeld klopt niet. Het Evangelie is ontworpen vóór de schepping van de wereld (zie Efeze 1:4, 9-10 en 1 Petrus 1:20). Het Evangelie van Jezus Christus is het Evangelie dat vóór de schepping al klaarlag om te worden vervuld. Je kunt het met je beperkte, menselijke verstand niet bevatten, maar het is wel wat de Bijbel zegt.
Een andere misvatting wordt in Openbaring 14:7 ook weggenomen. En deze misvatting is niet alleen op grotere schaal verkondigd, ze is ook gevaarlijk.
De engel die het eeuwige Evangelie verkondigt, roept namelijk op tot aanbidding. Dit betekent dat de boodschap van het Evangelie niet moet stoppen bij geloof. Het Evangelie bewijst zijn kracht juist als mensen zich onderwerpen aan God, door Jezus Christus. Het Evangelie stopt niet bij geloven; het wil mensen oproepen tot verandering met betrekking tot aanbidding.
De timing van deze boodschap wordt nu ook logisch. In Openbaring 13 hebben we namelijk gezien hoe de wereld achter het beest aangaat; de wereld aanbidt het beest. De wereld gelooft niet alleen het beest, de wereld aanbidt het beest! En nu, op dit moment, klinkt de hemelse boodschap van verzoening met God door Jezus Christus. Met welk doel? Dat de dwaze aanbidding van het beest stopt en mag veranderen in de aanbidding van de Ene en levende God.
Eén van de belangrijkste kernwoorden in het hele boek Openbaring is aanbidding. De vraag die het boek jou en mij als lezer steeds weer stelt, is deze: “In het licht van deze ontwikkelingen in de wereld, en in de wetenschap dat het Lam regeert over de wereldgeschiedenis en ieder mensenleven – wie aanbid jij?”
In ieder hoofdstuk van Openbaring komt deze vraag weer terug. Niet letterlijk, maar de inhoud dwingt ons ertoe deze vraag voortdurend te stellen.

Is verlossing mogelijk tijdens de dictatoriale macht van het beest?
Nu komt ik bij een andere, foutieve conclusie die voortkomt uit de dispensationele hermeneutiek. Er zijn mensen die stellen dat wie het merkteken van het beest eenmaal heeft ontvangen, niet meer behouden kan worden en voor altijd verloren is. Is het een probleem dit zo zwart-wit te stellen? De Bijbel zegt het toch (zie Openbaring 14:9-11)? Er staat inderdaad dat iedereen die het merkteken van het beest ontvangt, voor eeuwig Gods toorn zal ondervinden. Daar kunnen we niet omheen.
Het probleem is echter dat we de deur van Gods Koninkrijk sluiten voor mensen, daar waar God Zelf de deur nog steeds open heeft staan. Laat mij uitleggen wat ik bedoel.
Er zijn op dit moment mensen die leven onder een dictatoriale macht. Zij leven niet alleen onder deze dictatoriale macht, maar zij dienen ook deze dictatoriale macht. Zij aanbidden de leider, de dictator. Betekent dit nu dat zo iemand op dit moment definitief niet meer in aanmerking komt voor het eeuwige leven? Ik durf dat te weerspreken. Waarom zou de apostel Johannes deze engel, met het eeuwige Evangelie, zien – uitgerekend ná de verschijning van de twee afschuwelijke beesten in Openbaring 13?
Hoeveel mensen hebben een dictator gediend en zijn uiteindelijk tot geloof gekomen? Hoeveel mensen hebben in blinde liefde een dictator vereerd en hebben hiermee gebroken? Hoeveel mensen hebben eerst een dictator aanbeden en hebben daarna gehoor gegeven aan de boodschap van het Evangelie? We kunnen toch onmogelijk beweren dat deze mensen, ondanks dat zij in de Heere Jezus geloven en Hem van harte liefhebben, niet gered zijn?
Omdat ik de ernstige waarschuwingen met betrekking tot het merkteken van het beest niet lichtvaardig wil opvatten, plaats ik ook een kanttekening bij deze opmerkingen. Het is namelijk waar dat iedereen die een menselijke leider aanbidt, verloren gaat. Ik ga niet roepen dat degenen die afgoderij plegen, behouden zullen worden. Dat is niet waar. Dus de waarschuwing blijft staan: iedereen die Jezus Christus niet aanbidt als de Schepper en Heere van het leven, toont geen kenmerken van het eeuwige leven en is verloren. Echter, het feit dat het Evangelie van Gods verzoenende genade in Jezus Christus nog steeds wordt verkondigd, betekent dat de poort van Gods Koninkrijk openstaat voor iedereen die zich van de afgoden bekeert, om God te dienen en Christus te verwachten (1 Thessalonicenzen 1:9-10).
Wat we duidelijk in vers 7 kunnen zien is dat de tijd voor bekering dringt: Gods oordeel staat spoedig voor de deur. Dit vers geeft daarom niet zozeer het motief voor aanbidding weer, maar de korte tijd die er nog is om tot bekering te komen. God verwacht dat mensen zich met hun hele hart tot Hem bekeren. Oprechte, schuldbewuste zondaars wil Hij rechtvaardigen. Maar mensen die enkel uit angst voor het oordeel tot God naderen in de hoop niet in de hel geworpen te worden, moeten hun motief nog eens goed overwegen. Angst voor Gods oordeel zorgt er namelijk nog niet voor dat je Hem ook oprecht gaat bewonderen en aanbidden. En dat is wel het punt waarop je moet komen!

De grootheid van Gods genade
Wat wij in Openbaring 14:6-7 lezen, is één grote blijk van Gods grote genade. Is het niet een geweldig diep wonder dat de Schepper van hemel en aarde nog steeds verzoening aanbiedt? Ondanks dat de wereld achter valse christussen en intimiderende dictators aanloopt, predikt Gods Geest – door middel van Zijn Kerk – het goede nieuws dat Jezus Christus kan en wil verlossen! Is dit niet onbegrijpelijk? Hoe is het mogelijk dat God, Die ziet hoe de wereld in vijandschap tegen Hem tekeer gaat, Zijn verzoenende hand blijft uitsteken? Het antwoord kan niet meer dan zes letters tellen: G-E-N-A-D-E.
We mogen nooit te klein denken over Gods genade. We mogen ook nooit te klein denken van de verkondiging van het Evangelie. Laten we de hoop en moed niet opgeven, zolang God Zijn verzoening in Christus aanbiedt.
Ondanks de corrupte en misplaatste aanbidding van het beest door de wereld, mag de Kerk van Jezus Christus weten: dictators brengen het Evangelie niet tot zwijgen; ze bewijzen juist de noodzaak van het Evangelie. De Kerk mag niet stoppen met spreken. Juist als de satanische machten de overhand (lijken te) krijgen, moet de bazuin van het Evangelie luid schallen. Zo schittert Gods genade. Tot lof en eer van Zijn heilige Naam.

“Hier is de volharding van de heiligen…”

Geestelijke macht in het boek Openbaring

We hebben drie keer gekeken naar Openbaring 13. Het is een beangstigend hoofdstuk; het is een hoofdstuk waarin de satanische activiteit in deze wereld naar een hoogtepunt lijkt te stijgen. Er lijkt niets van de Kerk in deze wereld over te blijven. Gruwelijke machtshebbers en dictators grijpen naar de macht en eisen absoluut gezag. Wie niet voor hen is, is tegen hen.

Het vermoeiende van eindtijddiscussies
Toch is het de vraag wat we nu werkelijk uit een hoofdstuk als Openbaring als belangrijkste moeten beschouwen. Welke boodschap wil God door Johannes overbrengen?
Het vervelende van dit soort vragen, is dat het gros van de mensen onmiddellijk aan komt zetten met gedetailleerde antwoorden. Sommigen beweren (bijna) zeker te weten uit welke hoek de antichrist komt. Anderen stellen dat ze achter de betekenis van het getal zeshonderdzesenzestig zijn gekomen. Weer anderen zijn druk bezig met alle politieke ontwikkelingen en zien in het huidige Europa de opmaat naar de antichristelijke wereldmacht.
Het probleem is echter dat het boek Openbaring nooit is gegeven om met concrete details te gaan speculeren. Natuurlijk, een boek als Openbaring leent zich uitstekend als een speculatieve puzzel. Toch zegt dit meer over degenen die er zo mee omgaan dan over het karakter en de inhoud van het boek zelf.
Ik durf te stellen dat veel vragen van christenen met betrekking tot de eindtijd achterwege gelaten kunnen worden. Ze doen er niet toe. Ze doen er niet toe, omdat het ze in de volgende twee categorieën vallen:

1) De categorie onbeantwoord – dit is de categorie vragen waarvan je weet dat de Bijbel er geen expliciet antwoord op geeft
2) De categorie ontoepasbaar – dit is de categorie vragen waarvan je weet dat áls ze beantwoord worden, dit nauwelijks impact heeft voor het dagelijks leven

Hoe de “breed-apocalyptische benadering” toepasbaar wordt
De vorige keer heb ik de term “breed-apocalyptische benadering” geïntroduceerd. Deze term betekent dat we bij het lezen van een boek als Openbaring (of het lezen van andere apocalyptische literatuur in de Bijbel) uitgaan van de brede lijn van het verhaal. We houden vast aan de hoofdlijn en weigeren toe te geven aan de menselijke neiging helemaal te focussen op de details. Op het moment dat we ons totaal blindstaren op de termen “beest”, “zeshonderdzesenzestig”, “merkteken” en “het beeld voor het beest”, dan weten we zeker dat de boodschap van Openbaring onduidelijk blijft. Als je deze termen heel gedetailleerd omschreven wil hebben, begin je aan een ondoenlijke opdracht. Het lukt je niet. In Openbaring wordt niet tot in detail vermeld wat deze termen betekenen en wie of wat het moet voorstellen. Wat we wél kunnen doen, is deze termen verbinden met de kenmerken die eraan toegeschreven worden. En dan komen we een stap verder. Dan wordt onze “breed-apocalyptische benadering” werkbaar.

God geeft niet alle antwoorden
Opvallend is dat juist in een boek als Openbaring wordt opgeroepen om als christen je verstand en inzicht te gebruiken. In Openbaring 13 zien we dit ook:

“Indien iemand oren heeft om te horen, laat hij horen.”
(Openbaring 13:9)

“Hier is de wijsheid: wie verstand heeft, laat hij het getal van het beest berekenen, want het is een getal van een mens, en zijn getal is zeshonderdzesenzestig.”
(Openbaring 13:18)

Deze opdrachten zijn wat mij betreft het toonbeeld van waakzaamheid. Een christen dient altijd zelf te werken aan Bijbels inzicht. Een christen dient altijd zelf de Bijbelse wijsheid tot zich te nemen en erover na te denken. Maar hoe doet hij dat concreet?
Laten we eens een aantal termen verbinden aan de kenmerken die eraan worden toegeschreven:

A. Eerste beest → koninklijke macht, godslasterlijke namen, dodelijke wond die geneest, voert oorlog tegen de heiligen
B. Merkteken → getal van een mens dat berekend kan worden, wie het niet heeft kan niet kopen of verkopen, zeshonderdzesenzestig, op rechterhand of voorhoofd
C. Tweede beest → horens als van een lam, spreekt als de draak, wijst op het eerste beest als object van aanbidding

Wanneer we al deze kenmerken op een rijtje zetten, kunnen we deze als volgt samenvatten:

• Dictatoriaal
• Antichristelijk
• Onderdrukkend, dwingend
• Gepresenteerd als goddelijk
• Terug van weggeweest
• Bedrieglijk, misleidend
• Afgoderij
• Christenvervolging

Nu komen we ergens. Want nu hebben we de kenmerken van de termen uit Openbaring 13 omgezet naar werkbare begrippen die tot de verbeelding spreken. Nu komt het aan op het gebruiken van de wijsheid die Johannes in Openbaring 13:9 en 18 bedoelt. Zijn wij nu in staat om Gods boodschap in brede lijn te verstaan? Ja, dat zijn we. Maar het kost denkwerk. Het is puzzelen. Maar niet met de details. We werken vanuit de algemene lijn die Johannes in Openbaring beschrijft.
Het beeld dat deze begrippen oproept, is ontluisterend. Het gaat over dictatuur, onderdrukking, dwangmatigheid, uitsluiting, vijandschap tegen God en Zijn Christus, christenvervolging. Niet de minste thema’s, dacht ik zo.

De essentie van het christelijk geloof
Wat hebben deze thema’s nu te maken met de essentie van het christelijk geloof? Op welke manier verhouden deze thema’s zich nu tot de kern van het Evangelie?
Het mag duidelijk zijn dat Openbaring 13 geen randzaken beschrijft. Het gaat hier niet om een theologisch verschil van inzicht met betrekking tot de doop of aanbiddingsliederen. Dit hoofdstuk gaat om de kern van ons bestaan, omdat het een beeld schetst van een dictatoriale macht, die meent te mogen beslissen over leven en dood.
We hebben hier te maken met een onderdrukkende, dictatoriale macht die zich laat bedienen van zowel misleiding als dwang.
Deze macht eist aanbidding. Deze macht wil als god aanbeden worden. Deze macht lijdt aan het “Genesis 3-syndroom.” Er is vanaf de zondeval een onafgebroken periode aangebroken – en we zitten hier nog steeds in – waarin mensen en menselijke instanties en menselijke machtsinstellingen proberen zichzelf te verheffen als god, om hun wil aan de onderdanen op te leggen. In deze wereld zal dit altijd zo blijven. Pas als Christus terugkomt, zal ermee worden afgerekend.
Iedere christen voelt hier natuurlijk de urgentie. Waar sta ik? Hoe reageer ik, wanneer ikzelf word geconfronteerd met een dictatoriale macht? Buig ik voor het “beest”, of buig ik voor Christus? Ben ik bereid sterven voor Christus, als dat van mij wordt gevraagd? Ben ik bereid tegen de eisen en richtlijnen van de antichristelijke macht in te gaan? Durf ik mijn mond dan open te doen?
In de kern gaat het maar om één vraag: “Wie aanbid ik?”

God vraagt niet om geloof, Hij wil aanbeden worden
Nu wordt het scherp. Hier gooi ik het knuppel in het hoenderhok. Christenen moeten de mond niet vol hebben over geloven – nee, ze moeten zich druk maken over aanbidden. Er moet een moment komen dat een christen naar geestelijke volwassenheid groeit (zie Hebreeën 5:12-14). We kunnen niet onze dagen blijven vullen met het verkondigen van wat de Bijbel “babyvoeding” noemt. We kunnen geen melk blijven drinken. Wat betekent dit concreet? Vul maar in! Pak de hierboven genoemde begrippen er maar eens bij en ga er maar eens mee worstelen. Ga er maar eens over nadenken.
Het riedeltje van “Ja, maar ik ben gerechtvaardigd door het geloof” is nergens goed voor als het niet in staat is het beest uit Openbaring 13 te overwinnen. Kapotte langspeelplaten voltooien de afspeellijst niet; het blijven benadrukken van rechtvaardiging door het geloof overwint de wereld niet. Wat ik hiermee wil zeggen? Onderzoek naar Gods plek in jouw leven. Is Hij werkelijk God in jouw leven? Of is Hij fungeert Hij als middel om de kapotte langspeelplaat van “geloof” en “rechtvaardiging” te laten draaien?
De Kerk van Jezus Christus heeft totaal geen behoefte aan christenen die spreken als een kapotte langspeelplaat. Er moeten christenen opstaan die zichtbaar – dwars tegen de eisen van welke wereldse macht dan ook – God aanbidden en toegewijd zijn aan Zijn wil. Ik ben dankbaar voor christelijke voorgangers en leiders die in hun onderwijs altijd weer uit willen komen bij de essentie van het christelijk geloof: God aanbidden door Jezus Christus. Want dat is in de kern waar Openbaring 13 over gaat. Ja, het gaat over de misleidende politieke macht in de wereld. Ja, het gaat over christenvervolging. Maar in dit alles wordt de vraag gesteld: “Christen, wil jij toegewijd zijn aan de God en Vader van de Heere Jezus, zoals de wereld toegewijd is en zal zijn aan de dictatoriale politieke macht?”
Het is niet een kwestie van “even belijden dat je door geloof gerechtvaardigd wordt.” Nee. Het gaat erom dat we door de leer van de rechtvaardiging door het geloof in verwondering raken over de goedheid en de genade en het geduld van God. En dat wij in Christusgelijkvormigheid zeggen: “Heere, U gaf Uw leven voor mij. Geef dat ik door genade mijn leven voor U mag geven – als dit de prijs is die ervoor wordt gevraagd.” Pas dan kunnen we de betekenis van Johannes’ woorden op waarde schatten:

“Indien iemand oren heeft, laat hij horen. Als iemand in gevangenschap voert, die gaat zelf in gevangenschap. Als iemand met het zwaard doodt, die moet zelf met het zwaard gedood worden. Hier is de volharding en het geloof van de heiligen.”
(Openbaring 13:9-10)

De val van Babylon (3)

Geestelijke macht in het boek Openbaring

Openbaring 13:11-18 behoort tot één van de meest bekende én speculatieve apocalyptische gedeelten in de Bijbel. Dit is hét gedeelte waarin dat duivelse en mysterieuze getal wordt genoemd.
Mensen die denken dat ze na het lezen van dit deel van de studie over geestelijke macht in het boek Openbaring enig zicht hebben op “wie de antichrist is” of menen te weten “wie er met het getal zeshonderdzesenzestig wordt bedoeld” zal ik moeten teleurstellen: dat ga ik niet zeggen. Dat is niet omdat ik graag kennis voor mezelf wil houden of omdat ik wil plagen, maar omdat ik eenvoudigweg niet kan zeggen wie hiermee wordt aangeduid.

Een “breed-apocalyptische” benadering
Wellicht heb ik in de vorige twee delen al mensen teleurgesteld door niet in te gaan op bepaalde details die we in Openbaring 13:1-10 zijn tegengekomen. Daar heb ik goede redenen voor.
De samenvatting van al deze redenen zou ik kunnen typeren met het begrip “breed-apocalyptisch.” Ik ben ervan overtuigd dat we het boek Openbaring moeten interpreteren vanuit de brede lijn en het brede verband.
Wie zich wil verdiepen in alle details, raakt het brede verband kwijt. En loopt op deze manier onvermijdelijk vast. “Breed-apocalyptisch” betekent dat je de hoofdlijn van het boek Openbaring vasthoudt – de strijd tussen het Lam en de draak na het volbrachte verlossingswerk van Jezus Christus – en op zoek gaat naar de ontwikkelingen die Johannes van dit conflict krijgt te zien. Het is onzinnig om iets stellig te beweren over iets wat nog helemaal nog niet zo zeker is. Dit geldt uiteraard ook voor een concrete invulling van het beest dat in Openbaring 13:1 uit de zee komt. Wat is het beest? Zeer concreet is dit niet te zeggen.
Het voordeel van een “breed-apocalyptische” benadering is echter wél dat je genoeg hebt aan de feiten die de tekst zelf aandraagt. Ook al zijn het misschien niet veel of gedetailleerde feiten, ze bieden genoeg aanknopingspunten om elementen op te pikken die bijdragen aan het begrijpen aan de brede lijn van het boek. Eén van de aanknopingspunten die we in Openbaring 13:1-10 hebben gevonden, is dat het beest uit de zee in ieder geval een politieke en dictatoriale macht is, die de Kerk van Jezus Christus op aarde vervolgt en probeert uit te roeien. Hebben we dan nog wel elk minuscuul detail nodig om erachter te komen wie of wat het beest is?
Nee. Het punt is dit: als we in staat zijn de grote en duidelijke puzzelstukjes van Openbaring op de juiste plek te leggen, dan hebben we al genoeg in handen om bijtijds gevaren te zien. Met de “breed-apocalyptische” benadering zijn we in staat politieke ontwikkelingen te duiden en kunnen we op tijd signaleren welke kant het op gaat. De kunst is dit: christenen moeten politieke ontwikkelingen en stromingen nauwlettend in de gaten houden en niet de individuele politici. Dat klinkt nogal vreemd, omdat bijvoorbeeld lijsttrekkers van politieke partijen als boegbeelden van een politieke stroming worden gezien. Ik denk niet dat het bevorderlijk is wanneer we individuele politieke vertegenwoordigers in de gaten houden en ons de vraag stellen of deze persoon de antichrist zou kunnen zijn. In plaats daarvan moeten we ons richten op de speerpunten van politieke stroming en ideologieën. En als we weten welke speerpunten dit zijn, kunnen we gemakkelijk de rekensom maken met betrekking tot individuele politici.
Nogmaals wil ik hier benadrukken dat één antichrist niet het probleem is. Het probleem is de politieke macht en zijn aanhang. Dit kunnen we na het lezen van Openbaring 13:1-10 in ieder geval zonder twijfel stellen.

De opkomst van het tweede beest
Onze aandacht is tot nu toe uitgegaan naar het eerste beest, dat er gruwelijk intimiderend en godslasterlijk uitziet.
Wanneer we verder lezen, zien we een tweede beest opkomen. We zullen in dit deel ingaan op de eigenschappen van dit tweede beest. En opnieuw wil ik hier benadrukken: dit zal gebeuren vanuit de “breed-apocalyptische” benadering.

1. Het tweede beest en zijn twee gezichten (vers 11)
In vers 11 ziet Johannes een ander beest opkomen. Het is dus goed om te weten dat de lens van Johannes’ camera nu niet gericht is op de politieke en dictatoriale macht van vers 1-10, maar op een andere opkomende macht:

“En ik zag een ander beest opkomen, uit de aarde, en het had twee hoorns, als die van het Lam, maar het sprak als de draak.”

Dit beest heeft twee gezichten. Het betekent dat het doortrapt en misleidend te werk gaat. Misschien ken je wel iemand in jouw omgeving waarvan je zegt: “Die persoon heeft echt twee gezichten.” Waar het in de kern op neerkomt, is dat iemand zich in het publieke domein anders gedraagt en voordoet dan wanneer hij of zij op zichzelf is of met familie en vrienden. De buitenwereld ziet dan niet zijn ware gezicht, maar zijn masker. En dat maakt het zo gevaarlijk. Het publiek weet niet met wie het werkelijk te maken heeft. En dat is met machthebbers – op welk gebied dan ook – geen goed nieuws.
De beschrijving van Johannes doet vermoeden dat dit beest een soort “christusfiguur” is, maar ten diepste een gezant van satan. Johannes ziet namelijk de kenmerken van een lam (en in het boek Openbaring wordt Jezus Christus op verschillende plaatsen het Lam genoemd). Klaarblijkelijk is dit beest dus een geestelijke macht met het masker van Christus, maar met het gezicht van de duivel. Hier ligt een belangrijke taak voor de Kerk: zij moet niet letten op wat zij in de wereld ziet, maar vooral op wat het hoort. Schijn bedriegt, leert een bekend spreekwoord. We mogen niet tevreden zijn omdat we mooie dingen “zien” gebeuren. We moeten letten op dat wat we zien in combinatie met dat wat we horen.
In feite kent dit tweede beest een schizofreen karakter. Het lijkt innerlijk verscheurd. Het moet voortdurend de omschakeling maken tussen het optreden als messiasfiguur en om tegelijkertijd achter de schermen zijn duivelse plannen uit te werken.

2. Het tweede beest en zijn heerschappij en aanzet tot aanbidding (vers 12)
In vers 12 lezen we dat dit tweede beest niet op zichzelf staat. Het staat namelijk in dienst van het eerste, dat symbool staat voor de dictatoriale politiek macht:

“En het oefent al de macht van het eerste beest voor zijn ogen uit, en het maakt dat de aarde en zij die er wonen het eerste beest aanbidden, waarvan de dodelijke wond genezen was.”

Wat is de functie van het tweede beest? Kort gezegd staat dit beest in dienst van het eerste. Dit beest ondersteunt het dictatoriale regime. En dat gebeurt niet geheel subtiel. Zijn er voorbeelden uit de geschiedenis waarin een dergelijke situatie zich voordeed? Jazeker, ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Toen Adolf Hitler zich richting het centrum van de macht bewoog, zworen kerken in Duitsland trouw aan hem. Ja, je leest het goed: kerken zworen trouw aan hem. Dit betekent dat het kruis van Christus in de kerken werd vervangen door het hakenkruis en dat de Bijbel moest wijken voor Mein Kampf. Gelukkig gingen niet alle kerken hierin mee, maar een groot deel helaas wel. Wat dit betreft is het goed en noodzakelijk om te bestuderen hoe iemand als Hitler zich enerzijds als messiasfiguur opwierp, en tegelijkertijd een satanische ideologie praktiseerde; niet om hem te verheerlijken, maar wel om de doortrapte werkwijze van dictators te kunnen doorgronden.
Het tweede beest dat Johannes ziet, moet de wereld er in feite van overtuigen dat het eerste beest aanbeden dient te worden. Blijkbaar heeft een dictator of politieke macht een ondersteunende partij nodig om legitimiteit en vertrouwen te ontvangen.

Wederopstanding
Het is opvallend dat Johannes in Openbaring 13 meerdere malen benadrukt dat het eerste beest een dodelijke wond heeft en dat deze wond geneest. In totaal lezen we vier keer over de dodelijke wond die geneest. Dat is veelzeggend: het is een belangrijk kenmerk van deze dictatoriale en door satan geïnspireerde macht.
Voor het tweede beest is dit hét kenmerk dat deze politieke macht aanbeden moet worden. Het doet denken aan een soort “vergoddelijkte dictatuur”. Als we kijken naar het fundament van het Evangelie, dan zien we dat de betrouwbaarheid ervan staat of valt met de opstanding van Jezus Christus. Als Christus niet is opgewekt uit de doden, is ons geloof zinloos (1 Korinthe 15:12-19). En zo beweert ook dit tweede beest dat het eerste aanbeden dient te worden vanwege een vermeende “wederopstanding”.

3. Het tweede beest en zijn misleidende tekenen (vers 13-14a)
Het eerste beest heeft dus het optreden van het tweede nodig om de aanbidding van de wereld te ontvangen. Het tweede beest wijst niet alleen op de dodelijke wond die genezen is, maar lijkt volgens vers 13-14a ook te fungeren als een soort profeet:

“En het doet grote tekenen, zodat het zelfs vuur uit de hemel laat neerkomen op de aarde, voor de ogen van de mensen. En het misleidt hen die op de aarde wonen door middel van de tekenen die het gegeven zijn te doen voor de ogen van het beest.”

Het optreden van dit tweede beest doet denken aan de profeet Elia. In zijn strijd tegen de Baälpriesters riep hij vuur uit de hemel. Waarom? Om te bewijzen dat de God van het verbondsvolk Israël de enige ware God is. De God van Elia is de levende God. Baäl is dood, maar God leeft.
Als we Openbaring 13:11-18 naast de strijd van Elia leggen, dan zien we een opvallende gelijkenis: ten diepste gaat het om legitimiteit. Wie is het waard te aanbidden: God of Baäl? Elia bewees in de strijd: het is overduidelijk dat God alle aanbidding waard is!
In Openbaring 13:3-4b hebben we gelezen hoe mensen over het beest spreken:

“En de hele aarde ging het beest met verwondering achterna. En zij aanbaden de draak, omdat hij aan het beest macht gegeven had. En zij aanbaden het beest en zeiden: Wie is aan dit beest gelijk? En wie kan er oorlog tegen voeren?”

Dit is – zoals ook al eerder gesteld – de kernvraag van aanbidding. Aanbidding betekent toegewijd zijn aan de allerhoogste en meest bewonderenswaardige macht of kracht die bestaat. In Openbaring 13:13-14a zien we dat het tweede beest, in dienst van het eerste, optreedt als een soort Elia. Het lijkt erop dat het tweede beest een geestelijke of occulte macht is. Dit verschijnsel komt in de Bijbel vaker voor; denk maar aan de magiërs in Egypte, die veel wonderen van God konden “nabootsen” en zodoende de farao ervan konden overtuigen dat de God van Israël blijkbaar niet zo indrukwekkend kon zijn, zodat de machtigste persoon van Egypte het Joodse volk niet liet gaan. Het is niet legitiem gehoorzaam te zijn aan een god of macht als niet eerst is “bewezen” dat “hij” of “het” alle macht bezit. Dit geldt ook voor de aanbidding van het beest. Zolang er geen enkele reden is om hem te aanbidden, zal niemand dit doen.
Het mag duidelijk zijn dat de legitimiteit voor aanbidding van het eerste beest met de opkomst van het tweede ogenschijnlijk toeneemt. En dan bedoel ik ook echt “ogenschijnlijk” – want we hebben in vers 11 gezien dat dit tweede beest twee gezichten heeft. Schijn bedriegt!

Intimideren en manipuleren
Iemand die geen genoegen neemt met minder dan de macht, zal er alles aan doen om deze macht daadwerkelijk in handen te krijgen – en behouden! Dit kan op twee manieren. Een machthebber kan intimideren; hij kan dreigend worden. Dictators schuwen geen enkel middel om het volk onder de duim te houden. Martelingen zijn geen uitzonderingen.
Een machthebber kan echter ook manipuleren. Hij kan feiten verdraaien om zijn eigen aanzien te vergroten, zonder dat het gegrond is. Nou moeten we ons realiseren dat beide beesten in Openbaring 13 deze twee methoden toepassen. Ze intimideren en manipuleren de boel. Maar uiteindelijk krijgen ze wel de wereld achter zich.

4. Het tweede beest en de onderwerping aan het eerste beest (vers 14b)
Het tweede beest laat de wereld werken voor het eerste. Het eerste beest – de dictatoriale politieke macht – moet aanbidding ontvangen. Dat eerste beest moet als “indrukwekkend” en “goddelijk” gepresenteerd worden. Er moet zelfs een beeld voor worden gemaakt:

“En het zegt tegen hen die op de aarde wonen, dat zij een beeld moeten maken voor het beest dat de wond van het zwaard had en weer levend werd.”

Opnieuw zien we hier de verwijzing naar de wond die is genezen. Het heeft er alle schijn van dat deze dictatuur of politieke macht wordt neergezet als onoverwinnelijk. Maar wat betekent zo’n beeld dan? En wat moeten we ons precies bij de geestelijke of occulte macht voorstellen?
God heeft het volk Israël uitdrukkelijk verboden een beeld te maken (zie Exodus 20:4-6 en Deuteronomium 5:8-10). Er mag geen enkel beeld worden gemaakt dat wordt vereerd als god, of om het tot symbool te maken van de god die aanbeden wordt. En dat is exact wat we in Openbaring 13:14 zien gebeuren. De mensen zullen het eerste beest aanbidden. Hoe zal dit er concreet uit gaan zien? Vers 15-18 werpen mogelijk meer licht op deze zaak.

5. Het tweede beest en de stem van het beeld voor het eerste beest (vers 15)
In vers 15 lezen we iets opvallends:

“En hem werd macht gegeven om een geest te geven aan het beeld van het beest, opdat het beeld van het beest zelfs zou spreken, en zou maken dat allen die het beeld van het beest niet zouden aanbidden, gedood zouden worden.”

Er wordt een geest gegeven aan het beeld, zodat het zelf ook spreken kan. Waar moeten we hier aan denken? Is dit een standbeeld dat letterlijk een geest krijgt? Gaat de wereld het meemaken dat een standbeeld gaat spreken?
Dat is hoogst onwaarschijnlijk. Opnieuw moeten we goed letten op de aanwijzingen die tekst ons zelf geeft. We lezen opnieuw over toewijding, over aanbidding. Het kan in zekere zin natuurlijk wel een letterlijk standbeeld zijn, maar het feit dat dit beeld een geest ontvangt om te kunnen spreken, doet vermoeden dat hier veel meer aan de hand is. Het lijkt namelijk te wijzen op een stem of beweging zoals we die in de politiek ook zien. Een politieke stroming of partij heeft een bepaald programma of plan en als er veel mensen zijn die hun stem hieraan geven, wordt deze beweging sterk. Je zou kunnen zeggen dat het beeld van het eerste beest “gaat leven” onder de mensen. Dit moet dan niet verstaan worden als letterlijk tot leven komen, maar als de sfeer in een samenleving.
Het tweede beest lijkt de politieke sfeer van het eerste beest te bepalen. Het heeft veel weg van een geoliede propagandamachine waarbij list, bedrog, intimidatie en manipulatie aan de orde van de dag zijn. En de wereld loopt er achteraan.

6. Het tweede beest en het merkteken van het eerste beest (vers 16-17)
In vers 16-17 komen we bij die mysterieuze woorden die Johannes heeft opgeschreven. Het zijn de woorden over dat mysterieuze merkteken:

“En het maakt dat men aan allen, kleinen en groten, rijken en armen, vrijen en slaven een merkteken geeft op hun rechterhand of op hun voorhoofd, en het maakt dat niemand kan kopen of verkopen, behalve hij die dat merkteken heeft, of de naam van het beest of het getal van zijn naam.”

Wat probeert God Zijn volk hier duidelijk te maken? Waarom wordt dit zo cryptisch omschreven?
Laten we eens beginnen met een observatie vanuit deze tekst. Deze twee verzen brengen een nieuwe dimensie van de macht naar voren. Er zit duidelijk een verband tussen de macht van de twee beesten en de economie. Blijkbaar beheerst deze dictatuur de economische macht, zodat tegenstanders van het regime de mond kan worden gesnoerd door middel van economische sancties.
Ook dit zien we al in onze tijd gebeuren. Landen leggen elkaar economische sancties op, omdat men de verontwaardiging over bepaald beleid wil onderstrepen.
Er zijn christenen die geloven dat het hier om een chip gaat. Deze chip zou dan worden aangebracht in de rechterhand of op het voorhoofd. Wie dit merkteken aanneemt, is voor eeuwig verloren. Is hier wat voor te zeggen?
Op het eerste gezicht wel. Als we het woord “merkteken” letterlijk opvatten, dan kan het een chip betekenen.
Maar ook hier lijkt dit niet waarschijnlijk. We kunnen de woorden “rechterhand” en “voorhoofd” ook symbolisch opvatten en dan komen we terecht bij ons denken en handelen. Het wijst op denkbeelden, opvattingen en het doen en laten van iemand. Dit merkteken kan worden geïnterpreteerd als tegenhanger van de “verzegeling” van Gods volk in Openbaring 7:3. Verzegeling betekent dat je ook gemerkt wordt. Je ontvangt een stempel of zegel. En dat betekent dat God Zijn kinderen tot Zijn eigendom maakt.
Zo kunnen we ook in Openbaring 13:16-17 zien, dat het beest zijn aanbidders als het ware tot zijn eigendom maakt. Het beest verklaart dat deze mensen van hem zijn; het beest “bezit” hen. Hoe wordt dat duidelijk? Dat antwoord is eenvoudig: ze gaan denken als het beest en ze gaan handelen als het beest. Ons denken en handelen bewijzen onze toewijding. Wij worden als het ware veranderd naar het beeld (let op de woorden van vers 15!) van datgene waarop wij onze gedachten en handelingen richten.
In hoofdlijnen komt het hierop neer: de politieke dictatuur zal er alles aan doen om de bevolking zo veel mogelijk onder het gezag van de te dictator krijgen. De bevolking moet denken wat de dictator vindt en doen wat de dictator beveelt. Wie niet meewerkt, krijgt onvermijdelijk te maken met economische sancties.
Mijn inschatting is dat het merkteken van het beest geen chip is, maar een aanduiding om de toewijding van degenen die het beest aanbidden – en ook de intimiderende macht van de dictatuur – te beschrijven.

7. Johannes’ oproep: “Bereken het getal van het beest!” (vers 18)
Hiermee zijn we er nog niet. Want in het laatste vers van hoofdstuk 13 zien we dat Johannes concrete informatie geeft over het merkteken van het beest:

“Hier is de wijsheid: wie verstand heeft, laat hij het getal van het beest berekenen, want het is een getal van een mens, en zijn getal is zeshonderdzesenzestig.”

Op grond van dit vers kunnen we vier dingen met zekerheid stellen over het merkteken van het beest:

A: Het is een getal
B: Het is een getal dat berekend kan worden
C: Het is een getal van een mens
D: Het getal is zeshonderdzesenzestig

Hoe concreet deze vier zaken misschien ook zijn, we schieten er voor ons gevoel nog niet veel mee op. We moeten dus meer achtergrondinformatie hebben.
Het Hebreeuws is hierbij een belangrijk aanknopingspunt. De Hebreeuwse taal kent namelijk een zogenaamde getalswaarde. Een letter staat voor een bepaald cijfer. En op het moment dat er een woord of een naam geschreven wordt, heeft dit woord een bepaalde getalswaarde. Op deze getalswaarde wijst Johannes, wanneer hij hier oproept “het getal van het beest te berekenen.” Opnieuw dringt zich hier de vraag op: waarom schrijft Johannes dit zo mysterieus op? Er zijn twee goede redenen voor om op deze plek getallensymboliek te gebruiken.
Als eerste vermoed ik sterk dat Johannes bewust géén naam noemt. Wanneer hij een naam opschrijft, lijkt het alsof dit beest één individu is, die op één uniek moment in de geschiedenis het wereldtoneel betreedt.
Het probleem is echter dat er meer dan één dictator in de wereld is (geweest). En de waarheid over een dictatuur is dat het altijd en per definitie een antichristelijke machtsvorm is. De dictator beschouwt zichzelf als god.
De tweede reden dat Johannes hier geen concrete naam geeft, is de politieke gevoeligheid die ermee gepaard gaat. Het was in de tijd van de Romeinse keizers – die zich ook als god lieten vereren – niet bepaald zonder risico een slecht gerucht over hen te verspreiden en hen af te schilderen als deugnieten. Het feit dat Johannes een taalkundige truc uit het Hebreeuws gebruikt, zorgt ervoor dat hij iets in handen heeft waar de Romeinen geen weet van hebben. Bovendien laat het zien dat de eerste christenen deze berekening konden maken. Als dat niet zo was, had God Zijn dienstknecht Johannes dit nooit op deze manier hebben laten opschrijven.

De driehoek van het beest
We voelen wel aan dat we na het lezen van Openbaring 13 nog met onbeantwoorde vragen blijven zitten. Is het beest nu één individu? Is het één mens? En als dat zo is, kunnen we dan met het getal zeshonderdzesenzestig berekenen wie dit dan zou moeten zijn? Want zo moet het getal gelezen worden. Het zijn niet drie opeenvolgende zessen (6-6-6); nee, het is echt één getal, dat je moet uitspreken als zeshonderd-zes-en-zestig.

Samenvattend wil ik stellen dat we niet alle details kunnen invullen en daarbij de grote en belangrijke kanttekening plaatsen dat dit ook helemaal niet hoeft. Wij hoeven niet te weten of de antichrist één individu is. Wij hoeven niet per se de naam van de antichrist te weten.
Wat we wél goed moeten onthouden, is de “driehoek van het beest.” Wat is dit precies voor een driehoek? Deze driehoek bestaat uit de volgende elementen:

• Het beest: de dictatoriale politieke macht
• De mens: de persoon met aanhang van deze politieke macht
• De aanbidders van het beest: iedereen die actief toegewijd is aan het beest en zijn politieke ideologie

Dit zijn de aanknopingspunten die Openbaring 13 ons geeft. Aan deze feiten hebben christenen genoeg. We moeten niet gaan speculeren over het beest, maar we moeten de feiten vanuit dit tekstgedeelte laten staan. En de feiten liegen er niet om. Voortdurend wordt deze wereld bedreigd door politieke figuren die hongeren naar de macht – ten koste van alles en iedereen – en die zich willen laten aanbidden als god. Politieke ideologieën die streven naar de idealen van een dictatuur – één leider, één volk, één wil – zijn volgens Openbaring 13 per definitie “beesten”. En ze hebben altijd één gemeenschappelijke vijand: de Kerk van Jezus Christus.
Wat mij betreft hebben we geen naam nodig om te kunnen zien wie zich dictatoriaal gedraagt; dit kunnen we opmaken uit de politieke agenda die wordt nagestreefd. Daarom moeten we ook niet beginnen met het ontrafelen van de mysteries, maar aanknopingspunten zoeken in de omschrijvingen die we kunnen duiden. De oproep van Johannes in Openbaring 13:18 moet worden gelezen tegen de achtergrond van de rest van het hoofdstuk.

We hebben nu gezien wat er op aarde gebeurt na het volbrachte verlossingswerk van Jezus Christus. De volgende keer zullen we zien wat zich in de hemel afspeelt, als we verdergaan met Openbaring 14:6-7.

De val van Babylon (2)

Geestelijke macht in het boek Openbaring

De vorige keer hebben we gezien hoe Johannes in zijn visioen op het eiland Patmos een angstaanjagend beest uit de zee ziet opkomen. We kunnen met grote zekerheid stellen dat dit beest symbool staat voor een politieke, dictatoriale macht – een macht die wordt gekenmerkt door zijn vijandschap en actieve strijd tegen Koning Jezus en Zijn Kerk. Daar blijft het niet bij; hoe verder we lezen in hoofdstuk 13, hoe gruwelijker deze demonische macht wordt beschreven.

1. Het spreken van het beest (vers 5a)
Het heeft er alle schijn van dat Johannes in de eerste tien verzen van Openbaring 13 vooral bezig is met het overbrengen van feiten. Hij is aan het informeren wat hij ziet, maar er volgt nog geen onthulling van de manier waarop het beest uit de zee opereert. In vers 5a lezen we het volgende:

“En het werd een mond gegeven om grote woorden en godslasteringen te spreken…”

Dit beest heeft niet alleen een godslasterlijke naam (zie vers 1). Dit beest ontvangt ook een mond. Nu is het redelijk onlogisch te denken dat dit om een letterlijke mond gaat, aangezien Johannes in vers 2 heeft geschreven dat dit beest al een mond heeft, namelijk de mond van een leeuw. Het kan dus niet betekenen dat dit beest eerst geen mond had en nu wel.
Wat het wél betekent, is dat dit beest in staat is een stem te geven aan zijn godslasterlijke naam. Dit beest draagt een godslasterlijke visie uit. En om een visie uit te dragen, moet je het kunnen verwoorden en verkondigen.
Om het in politieke termen te houden: deze dictatoriale macht, die zich verzet tegen Gods heerschappij, ventileert zijn politieke ideeën door middel van zijn mond.

Christen, verbaas je niet over antichristelijke politieke machten
Openbaring is niet alleen angstaanjagend, ze is ook een genadig bewijs van de betrouwbaarheid van de Bijbel. Geen enkel boek is zó realistisch als de Bijbel. Want zeg nou eerlijk: is het over het algemeen niet zo, dat een groep mensen een boodschap van overwinning verkondigt door middel van strijd? Er wordt net gedaan alsof de overwinning behaald wordt door een opwaartse beweging. Alsof een overwinning nooit behaald kan worden via ogenschijnlijke nederlagen!
De boodschap van de Bijbel staat haaks op dit soort claims. Christus overwon de dood. Hoe? Door te sterven. Hij overwon de zonde. Hoe? Door de ongerechtigheid van de kruisiging over Zich heen te laten komen en zo de toorn van God over alle zonde te dragen. Hij overwon satan. Hoe? Door het strafblad van al Gods kinderen aan het kruis te slaan. Naar de mens gesproken niet bepaald een triomfantelijke boodschap.
God keert de zaak echter volledig om. De zonde is weg, de dood is gestorven en satan is ontwapend. Juist de gruwelijke wijze waarop Christus de verlossing heeft verworven – door lijden, dood, maar ook de opstanding – laat zien dat de Bijbel een buitengewoon realistisch boek is. Daarbij komt dat de weg van Christus ook de weg van de christen is. Een christen hoeft niet te sterven om zijn eigen verlossing te verdienen, maar zal er altijd rekening mee moeten houden dat “een dienaar [een christen] niet meer is dan zijn heer [ Christus]” is (Johannes 15:20). En in de context betekent dit: als Christus gruwelijk behandeld is door de wereld, dan geldt dit ook voor de christen.
Hoe kan het dan toch dat christenen verschrikt reageren wanneer politieke machten morrelen aan de verworven vrijheden van het openlijk kunnen belijden van het geloof? Waarom schrikken wij wanneer dictatoriale regimes de Bijbel verbieden, staatskerken oprichten en geen enkele god erkennen dan de dictator of keizer? Tweeduizend jaar geleden – en zelfs in de tijd dat het Oude Testament in ontwikkeling was – heeft God door Zijn dienstknecht Johannes laten zien dat politieke machten in de kern altijd iets antichristelijks hebben. Het mag voor christenen geen verrassing zijn wanneer politieke machten de christelijke gemeenschap in de marge probeert te drukken of zelfs uit te roeien. Laten we daarom beseffen hoeveel genade God schenkt in landen waar nog overwegend vanuit christelijke normen en waarden gedacht en gehandeld wordt. We moeten er wel ernstig rekening mee houden dat in de toekomst – en wie weet is deze toekomst zeer nabij – een sterk, dictatoriaal machtsblok geopenbaard zal worden.
Dit betekent niet dat we lijdelijk moeten toezien hoe dit alles zich gaat ontwikkelen. Christenen moeten niet stil blijven zitten, of zich opstellen als slachtoffers van een dictatuur. We zullen aan het einde zien dat Johannes christenen juist oproept moedig stelling te nemen tegen deze dictatoriale macht(en).

2. De macht van het beest (vers 5b)
Niet alleen ziet Johannes dat het beest een stem krijgt om zijn godslasteringen te verwoorden; hij ziet ook dat het beest macht ontvangt:

“…en het werd macht gegeven om dit tweeënveertig maanden lang te doen.”

Het is goed om te beseffen dat politieke, dictatoriale machten geen macht uit zichzelf hebben. En het is ook goed om te bedenken dat zelfs satan geen enkele macht bezit om zijn invloed in de politiek te doen gelden. Nu hoor ik iemand denken: “Maar het staat toch wel zo beschreven? Dat beest ontvangt zijn macht van de draak – en dat is satan.”
Dat klopt. Maar het feit dat Johannes ziet dat de draak zijn macht aan het beest geeft, zegt in dit geval meer over de inhoud van die macht – godslasterlijk – en over de kwaadaardigheid van die macht dan over de werkelijke hoeveelheid ervan. Een sleutelvers om dit te kunnen begrijpen is Openbaring 1:5, waar Johannes de zeven gemeenten in Asia groet:

“…Jezus Christus, Die de getrouwe Getuige is, de Eerstgeborene uit de doden en de Vorst van de koningen der aarde.”

Dus zelfs het beest uit de zee is onderworpen aan de macht van Koning Jezus. Het lijkt alsof satan alle macht bezit en deze macht schenkt aan de politieke macht die symbolisch wordt voorgesteld in Openbaring 13, maar in werkelijkheid staat de opgestane en verheerlijkte Christus hier boven.
Nu wil ik niet stellen dat dit beest daarom niet veel macht bezit. Dit beest bezit veel macht. Maar niet alle.

De soevereiniteit van God
Een aangevochten leerstuk in het Westen is de almacht en soevereiniteit van God. Tegenwoordig zingen we van “the reckless love of God” – alsof God in Zijn liefde onverantwoorde risico’s neemt. We spreken over de God Die wel alwetend is en kan vooruitzien in de toekomst, maar niet alles in de geschiedenis kan beïnvloeden. We geloven dat God alleen in staat is te handelen wanneer wij in onze vrije wil meewerken aan Zijn plan.
Onzin! En ik zou willen zeggen: het grenst aan godslastering dit te beweren. Door dit te beweren en te bezingen, maken wij God tot een mens, Iemand die is zoals wij.
Juist in het Bijbelboek Openbaring wordt duidelijk dat God alle macht heeft en dat Hij zelfs kwaadaardige dictators en politieke machten gebruikt om Zijn plan uit te voeren. Als je dit niet gelooft, dan moedig ik je aan Openbaring 17:17 te lezen en hier eens goed over na te denken. God kan niet verrast worden en Zijn plannen kunnen niet worden gedwarsboomd. De wijze Job beleed dit al – hij was wijzer met veel minder Bijbelteksten dan hedendaagse theologen met een complete Bijbel die het tegenovergestelde beweren (zie Job 42:1).
Goede theologie is van cruciaal belang voor het overwinnen van het beest. Want wat hebben we in vers 4 gelezen?

“En de hele aarde ging het beest met verwondering achterna. En zij aanbaden de draak, omdat hij aan het beest macht gegeven had. En zij aanbaden het beest en zeiden: Wie is aan dit beest gelijk? En wie kan er oorlog tegen voeren?”

Wie beweert dat God beperkt is in Zijn almacht en soevereiniteit, dreigt bovenstaande vraag ook ontkennend te moeten beantwoorden. En dan bedoel ik met ontkennend antwoorden stellen dat niemand dit beest kan verslaan. Met andere woorden: Gods almacht blijven belijden en vasthouden aan de waarheid dat Hij soeverein heerst – ook over politieke machten die de Kerk proberen te vernietigen – is noodzakelijk om niet mee te gaan met de verwondering over het beest.

3. Het lasteren door het beest (vers 6)
Het beest heeft een godslasterlijke stem gekregen. Dit wordt herhaald in vers 6:

“En het opende zijn mond om God te lasteren, om Zijn Naam te lasteren en Zijn tent en hen die in de hemel wonen.”

Opnieuw krijgen we hier geen concrete voorbeelden van de manier waarop het beest God en Zijn volk lastert. We krijgen tot nu toe enkel de informatie dat het beest God lastert.
Wat betekent dit? Het betekent dat christenen alert moeten zijn op de ontwikkelingen, stemmen en geluiden in de samenleving. Een toename van godslasterlijke praktijken voorspeld in de Bijbelse regel weinig goeds.
Laten we hier ook een belangrijke les uit leren: het is voor een christen niet belangrijk om te weten hoe iemand God lastert; een christen moet de alarmbellen horen rinkelen op het moment dat iemand God lastert. Ik denk dat dit één van de redenen is waarom Johannes in dit opzicht (nog) geen details toevoegt aan de beschrijving van het beest. Het mag duidelijk zijn dat, nu het woord (gods)lastering vier keer gelezen is in zes verzen, het een kernpunt is in karakter van dit beest. God wil dat Zijn volk hier weet van heeft. Want alleen op deze manier is de Kerk van Christus in staat de gruwelijke antichristelijke aard van deze politieke macht op tijd te ontmaskeren.

Wanneer een democratie overgaat in een dictatuur
Democratische rechtstaten roemen in het feit dat zij “de macht in handen van het volk hebben gelegd en zodoende uitvoeren wat het volk besloten heeft door middel van democratische verkiezingen.”
Toch is een democratie nooit veilig. De opkomst van Adolf Hitler en Nazi-Duitsland in de jaren ’30 van de vorige eeuw laten zien dat een democratische rechtsstaat altijd op haar hoede moet zijn en de wolven onder de schapen moet ontmaskeren. Schemeren met de termen “democratie” en “democratische rechtsstaat” en “de scheiding der machten” – de trias politica – zijn niet van doorslaggevend belang. De geboden vrijheid die de burgers in een democratische rechtsstaat werkelijk genieten, bepaalt de gezondheid van die democratie.
Dictators kapen de democratie. Hoe dieper ze doordringen in het centrum van de macht, hoe meer bevoegdheden zij zichzelf toe-eigenen; tegelijk neemt hij de macht – en daarmee de stem van het volk – meer en meer weg. Wie zich verdiept in de politieke opmars van Hitler in Duitsland, ziet duidelijk dat hij de democratie gekaapt heeft om alle macht naar zich toe te trekken. Na zijn benoeming tot Rijkskanselier was het gedaan met de vrijheden van het volk. Iemand als Hitler past goed in de typering van het beest in Openbaring 13.
Wie denkt dat de democratie een automatische bescherming biedt tegen een politieke dictatuur, komt bedrogen uit. Democratie kan juist een opstap naar dictatuur zijn. Een democratie mag zichzelf daarom nooit rust gunnen, alsof er geen enkele bedreiging meer zou bestaan. Juist in Openbaring 13 zien we hoe een charismatisch politicus met kwade bedoelingen de handel en wandel van de wereld kan beïnvloeden.

4. De strijd van het beest (vers 7a)
De strijd van een dictator draait per definitie om macht. Hij hongert naar macht – voor zichzelf. Dictators zijn stuk voor stuk politieke rupsjes-nooit-genoeg. Vijanden dulden zij niet. En de geestelijke macht die door satan wordt aangestuurd, heeft zijn pijlen op één specifieke vijand gericht. En dat is de Kerk, zo lezen we in vers 7a:

“En het beest werd macht gegeven om oorlog te voeren tegen de heiligen en om hen te overwinnen.”

Het beest voert oorlog. We moeten hier niet lichtvaardig over denken. We moeten niet doen alsof het allemaal meevalt. De Kerk van Jezus Christus wordt op aarde altijd de oorlog verklaard door dictators. Geen enkele dictator erkent gelovigen in Jezus Christus. De ene dictator grijpt echter harder in dan de ander. De één sluit christenen op en geeft opdracht hen te martelen en doden; de ander laat kerken sluiten en richt zogenaamde “staatskerken” op. Dit zijn kerken die de leer en liturgie zelf ontwikkelen, waarbij – uiteraard – de dictator het middelpunt van aanbidding is.
De Kerk van Jezus Christus is op aarde nooit veilig. Ze zal altijd te maken hebben met vervolging. Haar bestaan wordt voortdurend aangevochten en bedreigd.
Sterker nog, in dit vers lezen we dat de Kerk daadwerkelijk overwonnen wordt.
Hoe dan?
Het antwoord laat zich raden: christenen zullen fysiek gedood worden. In die zin “overwint” het beest de heiligen. Maar zijn overwinning betekent niet dat de heiligen voor eeuwig verloren zullen zijn. In tegendeel: de heiligen die gedood worden omwille van het geloof in Christus, zullen voor eeuwig bij Hem zijn.

5. De aanbidding van het beest (vers 7b-8)
De vorige keer schreef ik dat ik niet overtuigd ben van het feit dat de antichrist één persoon zou moeten zijn. En de reden waarom ik dit denk, is te vinden in vers 7b-8:

“…en hem werd macht gegeven over elke stam, taal en volk. En allen die op de aarde wonen, zullen het aanbidden, althans van wie de namen niet zijn geschreven in het boek des levens van het Lam Dat geslacht is, van de grondlegging van de wereld af.”

Eén antichrist is niet het probleem. Een antichrist én zijn bewonderaars is het probleem. Wat ik hiermee wil zeggen, is dit: het gaat er niet om of wij te weten komen wie de antichrist zelf is. Het gaat erom dat we de antichristelijke macht in de maatschappij en politiek ontdekken.
Zolang er één slecht figuur in de politiek aanwezig is, betekent dit niet onmiddellijk acuut gevaar. Er zijn immers nog genoeg tegenkrachten die hem in bedwang kunnen houden. Het wordt gevaarlijk wanneer de slechte politicus in het centrum van de macht geplaatst wordt. En dat gebeurt in een democratie door middel van verkiezingen. En hoe meer stemmen iemand krijgt, hoe groter de steun onder de mensen. Daarom stel ik dat het niet alleen de politicus of de dictator is die een bedreiging vormt, maar ook zijn aanhang. En dat is wat we hier zien gebeuren.
Dit beest, deze antichristelijke politieke macht, heeft vele aanhangers. Deze mensen aanbidden het beest. Wie zijn deze mensen?
Het zijn mensen die niet bij Christus horen. Het zijn “antichristen”. De apostel Johannes noemt hen al in zijn eerste brief. Het zijn mensen die zich niet (meer) willen identificeren met de Kerk. Zij trekken juist op tégen de Kerk. Deze mensen leven onder de heerschappij van de duivel en zijn niet verlost door het verzoeningswerk van Christus.

6. Christusgelijkvormige overwinning over het beest (vers 9-10)
In vers 9 richt Johannes zich tot de gelovigen. Wat moet hij zeggen? Wat is de boodschap voor Gods volk in de wetenschap dat er dictatoriale regimes opkomen en erop uit zijn de Kerk van Jezus Christus te vernietigen? Wat moet de Gemeente van Christus doen, wanneer zij wordt geconfronteerd met zo’n gruwelijke antichristelijke macht? Johannes doet in vers 9 en 10 een hartstochtelijke oproep:

“Indien iemand oren heeft, laat hij horen. Als iemand in gevangenschap voert, die gaat zelf in gevangenschap. Als iemand met het zwaard doodt, die moet zelf met het zwaard gedood worden. Hier is de volharding en het geloof van de heiligen.”

Nu is de lezing in de Herziene Statenvertaling anders dan die van de English Standard Version. In de HSV lijkt het alsof iemand met gelijke munt wordt terugbetaald (“Jij hebt mensen in gevangenschap gevoerd, jij zult zelf in gevangenschap gevoerd worden; jij hebt gedood, jij zult zelf gedood worden.”). Deze lezing vind ik niet geheel geloofwaardig en wel om twee redenen.
De eerste reden is dat een christen niet te boek staat als iemand die in gevangenschap voert en doodt. Het past niet bij het karakter van een christen om zich in te laten met dit soort praktijken.
De tweede reden is de oproep die Johannes doet. Hij roept op tot volharding en geloof. Als we deze oproep tot ons door laten dringen, zullen we ontdekken dat de andere lezing – zoals de ESV deze verwoordt – beter in de context past. In dat geval zegt Johannes: “Wat er – in deze antichristelijke situatie – ook met je moet gebeuren omwille van het geloof in Christus, laat het met je gebeuren. Als je gevangen moet worden genomen vanwege je geloof, laat je dan gevangen nemen. Als je gedood moet worden, laat je dan ombrengen.” Volharden en geloven betekenen hier “blijven vasthouden aan Jezus Christus, tot in de dood.”

Martelaren overwinnen het beest zoals Christus satan overwonnen heeft – door de dood heen
Bovenstaande oproep klinkt ronduit absurd voor de wereld. Maar mensen die dit absurd vinden, vergeten één ding: het gaat hier niet om een martelaarschap omwille van het martelaar zijn. Het gaat hier om een diep doorleefde toewijding aan en identificatie met Jezus Christus. Zoals de wereld achter het beest aangaat en het aanbidt, zo volgen christenen hun Heere.
Het is niet verwonderlijk dat Johannes in vers 8 schrijft over “het Lam, Dat geslacht is.” Door deze woorden te gebruiken, herinnert hij zijn lezers aan de wijze waarop Christus de verlossing van Zijn volk verworven heeft. En door de christenen aan te moedigen trouw te blijven aan deze Christus – zelfs als men hiervoor moet sterven – vereenzelvigt hij hen met Degene Die voor hen geslacht is.
Nee, de boodschap van het christendom is naar de maatstaven van de wereld geen succes story. Het is een ogenschijnlijk roemloze boodschap, gekenmerkt door zwakte en nederlagen. Een boodschap die ogenschijnlijk meer garantie biedt op vervolging dan op een prachtig leven. Maar in dit alles mag Gods Kerk vasthouden aan het Lam, Dat Zelf is geslacht en de macht heeft gekregen de boekrol van Gods voleinding met deze wereld te openen (zie Openbaring 5). Dit Lam is gezeten op de troon. En met Hem zijn allen die door het zwaard zijn omgebracht in opdracht van dictators. Daarom kan Johannes de christenen vastberaden aanmoedigen: “Houd vol!”

De val van Babylon (1)

Geestelijke macht in het boek Openbaring

Openbaring 13 is één van de meest huiveringwekkende hoofdstukken uit de Bijbel. Voor het kunnen interpreteren van dit hoofdstuk is het noodzakelijk dat we beseffen op welk moment deze beelden worden beschreven.

Vraag vooraf: is Openbaring 13 voor nu?
Voordat ik in kan gaan op de beelden die Johannes in Openbaring 13:1-4 ziet, moet ik iets duidelijk maken. Er zijn namelijk christenen die geloven dat Openbaring 13 pas vervuld kan worden wanneer de Kerk “opgenomen” is. Zij zien in het beest de antichrist, die totale wereldoverheersing afdwingt en de hele wereld met geweld onder zijn heerschappij probeert te brengen. De christenen, die in de bedeling van genade leven, zullen deze antichrist niet meemaken. Want, zo stellen zij, de antichrist is Gods oordeel over deze wereld die Zijn genade in Christus verwerpt. Voordat deze antichrist verschijnt, zal God eerst de dan levende gelovigen opnemen, zodat zij voor altijd bij Christus zullen zijn.
Zoals ik al eerder schreef, zie ik deze visie niet terug in de Bijbel. Er kleven dan ook ernstige bezwaren aan deze opvatting.
Als eerste is het de vraag of de antichrist als zijnde het beest als één persoon moet worden gezien, of dat we hier moeten denken aan één sterk vertegenwoordigde – bijna alles overheersende – macht. Hier komen we later op terug.
Als tweede moeten we beseffen dat het boek Openbaring juist is gegeven aan de apostel Johannes om de Kerk te informeren over woede van de duivel en de manier waarop hij probeert de Kerk uit te roeien. Het is juist satans strijd tegen Gods volk – en zijn uiteindelijke ondergang – waar Johannes de Gemeente van Christus over moet informeren. Het lijkt mij een overbodige zaak wanneer God Zijn Gemeente opneemt vóórdat al deze dingen gebeuren.
De derde reden is dat deze visie – de “opname van de Gemeente vóór de grote verdrukking” – veronderstelt dat het Bijbelboek Openbaring in één keer wordt vervuld. In deze visie kent het boek Openbaring een chronologische lijn. De aard van het boek zelf – apocalyptische visioenen – laat echter zien dat we steeds te maken hebben met “bewegingen” in het boek. Het zijn afwisselende beelden die weliswaar een ontwikkeling kennen, maar waarbij ook vanuit verschillende gezichtspunten wordt getoond hoe de strijd tussen God en satan verloopt – met uiteindelijk de volledige en glorieuze overwinning van het Lam over de draak. Deze “bewegingen” in het boek, die toewerken naar de climax, doen mij stellen dat het boek Openbaring niet voor een paar jaar geldig is, maar dat we hier de globale lijn van de wereldgeschiedenis ná de verschijning van Christus zien. Het boek Openbaring is dus altijd geldig. Alleen ervaren niet alle christenen op dezelfde plaats en in dezelfde tijd dezelfde mate van vervolging.
Mijn overtuiging is dat het boek Openbaring ons elk moment alert wil maken en ons wil aanmoedigen te letten op de tijd waarin wij leven. Of er op dit moment nu wel of geen merkbare vervolging plaatsvindt, doet er niet toe. Tijden kunnen veranderen en machtsverhoudingen kunnen veranderen. Juist een hoofdstuk als Openbaring 13 maakt duidelijk waarom dit Bijbelboek met ernst bestudeerd moet worden door de Kerk.

Het beest – zijn macht (vers 1a)
Wat we goed moeten beseffen bij het lezen van Openbaring 13, is dat we worden geconfronteerd met de woede van satan – die door Johannes wordt gezien als een draak – vanwege het volbrachte verlossingswerk van Jezus Christus. De verschijning van het beest in Openbaring 13 is dus een wraakactie op de nederlaag van de duivel.
Als eerste lezen we over de opkomst en de macht van het beest:

“En ik zag uit de zee een beest opkomen, dat zeven koppen en tien hoorns had, en op zijn hoorns waren tien diademen...”

Johannes ziet een huiveringwekkend en angstaanjagend beest opkomen uit de zee. Het beest heeft tien horens en zeven hoofden. Op elke hoorn ziet Johannes een diadeem of kroon.
Uiteraard moeten deze getallen – zoals alle andere getallen in apocalyptische literatuur – niet letterlijk worden opgevat. Het zijn symbolische getallen, die allemaal een zekere betekenis willen overbrengen. Tien is het getal van “de volheid van de zondige wereld.” En het getal zeven staat voor Gods heiligheid en Zijn verbond met Zijn volk.
Afgaand op de symbolische betekenis van het getal 10, moeten we bij dit beest denken aan een afschuwelijke, volle en extreme maat van zonde – een maat die de climax zal zijn van de satanische opstand tegen Gods Koninkrijk. We moeten ons als christenen goed beseffen dat het kwaad in de wereld machtig is. We kunnen de macht van het kwaad niet onderschatten. Dat satan verslagen is, is helemaal waar. Tegelijkertijd laat het boek Openbaring duidelijk zien dat hij zijn strijd niet opgeeft. En hij zal door de opkomst van het beest een grote macht bezitten. Niet alle macht, maar wel veel macht. Het beest komt op overdonderende en intimiderende wijze uit de zee.

Is dit beest dé antichrist?
In alle eindtijdscenario’s speelt één angstaanjagend figuur een centrale rol: de antichrist. In de geschiedenis is al heel veel gespeculeerd over de vraag wie het is. Is dit beest dé antichrist?
Ik ben er nog niet van overtuigd dat het om één persoon zou moeten gaan. Wellicht krijg ik in het vervolg van deze studie voeding om deze zienswijze bij te stellen, maar voorlopig zie ik niet in waarom dit beest één individu moet voorstellen. Er is namelijk sprake van een beest met meerdere koppen. Dit duidt op het geheel van mondiale heerschappij, verdeeld over verschillende koninkrijken. De verschillende koppen symboliseren verschillende koninkrijken of regeringen, die samen het wereldgebeuren beheersen. Ik zie niet in waarom hier een specifieke persoon mee zou worden bedoeld.
Een andere, misschien wel belangrijkere vraag is, of het ertoe doet of de antichrist één individu is.
Het is een eigenaardig trekje van mensen om altijd de details te willen weten die uiteindelijk niet van levensbelang zijn. De vraag is niet wie de antichristelijke macht belichaamt, maar hoe deze macht zich manifesteert en hoe de Kerk zich hiertegen kan wapenen.

Het beest – zijn godslasterlijke karakter (vers 1b)
Dat de Kerk zich moet wapenen tegen dit beest, lijkt haast een understatement. Dit beest is namelijk intimiderend voor één groep mensen: christenen. Dat valt op te maken uit de woorden van Johannes in het vervolg van vers 1:

“…en op zijn koppen een godslasterlijke naam.”

Het beest heeft veel macht, en het is ook nog eens een godslasterlijke macht. Johannes ziet dus in feite niet alleen een beest uit de zee opkomen, maar een regelrechte nachtmerrie voor Gods volk.
Dit beest is gekeerd tegen alles wat met God te maken heeft. De macht die het uitstraalt en het antichristelijke karakter dat eraan af te lezen is, bewijzen de duivelse oorsprong ervan.
Wat voor godslastering wordt hier bedoeld? Hierover kunnen we nog weinig zeggen, aangezien de eerste vier verzen van Openbaring 13 de details hiervan niet prijsgeeft. Dit volgt later. Maar één ding is duidelijk: als er sprake is van godslastering, kunnen we denken aan het negeren, ontkennen en bewust tarten van God door ongehoorzaamheid en het vertrappen van Zijn geschreven (de Bijbel) en vleesgeworden Woord (Christus).

Het beest – zijn beestachtigheid (vers 2a)
Het intimiderende beeld van dit beest wordt ook versterkt door andere kenmerken die Johannes beschrijft. In vers 2a lezen we dit:

“En het beest dat ik zag, leek op een panter, en zijn poten waren als die van een beer, en zijn muil was als de muil van een leeuw.”

Johannes ziet hier een beest dat kenmerken vertoont van drie dieren: een panter, een beer en een leeuw. Een beer staat bekend om zijn kracht; hij is sterk. Een leeuw verslindt zijn prooi. En de panter leeft veelal solitair. Het beeld dat hieruit ontstaat, doet denken aan een vorm van dictatuur. Het lijkt er sterk op dat Johannes op symbolische wijze verschillende dictatoriale regimes op het wereldtoneel ziet verschijnen, die gezamenlijk de wereld zullen overheersen en wereldwijze dominantie uitstralen. De combinatie van de drie dieren laten een vorm van macht zien die sterk, verslindend en solitair is.
Het is niet moeilijk om bij dit visioen te denken aan verschillende dictaturen, die mogelijk samenspannen. De hele uitstraling van het beest wijst op een wellustige macht die zich verheven waant boven welke machtsinstantie dan ook – ja, die zelfs denkt machtiger te zijn dan God. En hier komen we al een beetje op het spoor van de godslastering waarover we lezen in vers 1. Dit beest duldt geen gezag of autoriteit boven zich, dus ook God niet. Het lijkt er sterk op dat Johannes hier machtshebbers op het toneel zien verschijnen die de ware God verwerpen en zich in Zijn plaats stellen. Sterker nog, zij zien zichzelf als god. Deze koningen of regeringsleiders, deze dictators beschouwen zichzelf als de machtigste mensen op aarde en als zodanig dulden zij geen tegenspraak. Het zijn erg op zichzelf functionerende figuren. Ze staan als het ware los en boven de maatschappij.

Het beest – zijn satanische autoriteit (vers 2b)
Het kenmerk van een dictatuur is nu juist dat de dictator zichzelf beschouwt als de machtigste persoon van het land of koninkrijk. Een dictator wil alleenheerschappij. In die zin gedraagt hij zich op politiek niveau als god – wie niet voor hem is, is tegen hem en wie niet voor hem wint, brengt verdeeldheid. Een dictatuur is per definitie een satanische regeringsvorm. Bestudeer een willekeurige dictatuur en je zult ontdekken dat de leider als god wordt beschouwd – misschien niet in die bewoordingen, maar wel qua toewijding – en dat het ingaan tegen zijn heerschappij fatale gevolgen kan hebben.
Ik kan stellen dat een dictatuur per definitie een satanische regeringsvorm is, omdat Johannes in vers 2b het volgende schrijft:

“En de draak gaf hem zijn kracht, zijn troon en grote macht.”

Het hoeft ons niet te verbazen dat dit beest een godslasterlijke naam op zijn koppen heeft; immers, het is een beest dat alle macht en autoriteit van de duivel zelf ontvangt! Het beeld lijkt met elk volgend vers angstaanjagender te worden. Want eerst lezen we dat het beest zich actief verzet tegen de Allerhoogste, de God en Vader van onze Heere Jezus Christus. En nu lezen we dat dit beest de macht uit handen van satan zelf ontvangt.

Waar is God in de dictatuur?
Nu we dit allemaal uit de tekst kunnen opmaken, worden we wel bepaald bij een belangrijke vraag: waar is God in dit alles? Want als de duivel dit gezag aan dit beest geeft, wil dit dan zeggen dat God machteloos moet toekijken? Is God niet machtig genoeg om in te grijpen en een einde te maken aan de opkomst van dit beest?
De boodschap die we door het hele boek Openbaring kunnen opvangen, wijst op Gods almacht in dit alles. Sterker nog, er zijn passages in het Bijbelboek die ronduit stellen dat God actief werkzaam is in deze antichristelijke regeringen en dictaturen. Het doet denken aan de woorden van Paulus aan de Tessalonicenzen:

“Want het geheimenis van de wetteloosheid is al werkzaam. Alleen is er iemand die hem nu weerhoudt, totdat hij uit het midden verdwenen is. En dan zal de wetteloze geopenbaard worden. De Heere zal hem verteren door de Geest van Zijn mond en hem tenietdoen door de verschijning bij Zijn komst; hem, wiens komst overeenkomstig de werking van de satan is, met allerlei kracht, tekenen en wonderen van de leugen, en met allerlei misleiding van de ongerechtigheid in hen die verloren gaan, omdat zij de liefde voor de waarheid niet aangenomen hebben om zalig te worden. En daarom zal God hun een krachtige dwaling zenden, zodat zij de leugen geloven, opdat zij allen veroordeeld worden die de waarheid niet geloofd hebben, maar een behagen hebben gehad in de ongerechtigheid.”
(2 Tessalonicenzen 2:7-12)

Als we deze woorden van Paulus toepassen op het beest in Openbaring 13, dan moet het hier in ieder geval gaan om een macht die de zonde propageert. Kan dat dan? Worden mensen echt aangemoedigd om wetten te breken? Om te stelen? Te doden? Overspel te plegen? Te vloeken? Te liegen en bedriegen? Ja. Sterker nog, ik durf de stelling aan dat wat we in Openbaring 13:1-4 zien opkomen, een zondemachine genoemd zou kunnen worden. Een aansturingsmachine die geprogrammeerd staat op de ongerechtigheid. Dat maakt dit beest zo godslasterlijk. En Paulus noemt het ook ronduit de “misleiding van ongerechtigheid.”

Het vrijgevochten Westen
Wij leven in een maatschappij die al heel duidelijk de contouren van een dergelijke macht vertonen. Neem alleen al de beslissingen die politici nemen en de standpunten die zij innemen op punten van leven en dood en ethiek; luister naar de popmuziek en je weet niet wat je hoort.
Ik ben jaren fan geweest van de Britse rockband Queen. Als je de muziek hoort, is het indrukwekkend en meeslepend. Een lekker ritme en goede gitaarklanken. Maar laten we over de teksten maar zwijgen.
Zo ontdekte ik vandaag dat de band ooit een lied heeft gemaakt met de titel “Great King Rats” – een lied dat dateert uit 1973 en waarvan ik, zelfs als fan, het bestaan niet eens wist. In dit lied wordt openlijk en op satanische en godslasterlijke wijze de zonde gepromoot:

Now listen all you people
Put out the good and keep the bad
Don't believe all you read in the Bible
You sinners get in line
Saints you leave far behind
Very soon you're gonna be his disciple

Dit soort teksten zijn in de popwereld niet bepaald incidenten. En ze propageren het godslasterlijke karakter van het beest. Paulus had gelijk: het geheimenis van de wetteloosheid is al werkzaam. De vraag is niet óf, maar wanneer de volle maat van wetteloosheid en ongerechtigheid bereikt zal worden.

Het beest – zijn herleving (vers 3a)
In vers 3 maakt Johannes melding van iets heel ongebruikelijks. Eén kop van het beest heeft een dodelijke wond. Eén kop is dood. Tenminste, dat is wat Johannes eerst ziet. Daarna ziet hij hoe deze kop weer tot leven komt (vers 3a):

“En ik zag een van zijn koppen als dodelijk gewond, maar zijn dodelijke wond werd genezen.”

Johannes ziet dat de dodelijke wond werd genezen. Deze woorden roepen uiteraard het beeld van opstanding op. Iets staat op uit de dood. Wat dood is, wordt weer levend. Het lijkt wel een satanische nabootsing van de opstanding van Jezus Christus.
Kennelijk hebben we hier te maken met een macht, een dictatuur, een regering, koning of koninkrijk dat ooit aanwezig is geweest in de geschiedenis, maar die ook door middel van geweld is verslagen. En nu ziet Johannes dat deze macht weer tot leven komt.
Is het denkbaar dat politieke machten herrijzen, terwijl we dachten dat het gedachtegoed en de aanwezigheid ervan uitgeroeid waren? Zeker! De mens leert niet van zijn geschiedenis en dat is nou juist het eigenaardige. Je kunt er op wachten dat het een volgende keer wéér fout gaat. Blijkbaar hebben politieke machten een soort satanische bedwelming, die ervoor zorgt dat de burgers in een soort politieke of maatschappelijke “trance” raken en zij als slaven achter deze leiders aangaan.

Het beest – zijn aanlokkelijke uitstraling (vers 3b-4)
Misschien denk je dat dit een vergezochte conclusie is. Maar het is precies wat Johannes ziet gebeuren in vers 3b-4:

“En de hele aarde ging het beest met verwondering achterna. En zij aanbaden de draak, omdat hij aan het beest macht gegeven had. En zij aanbaden het beest en zeiden: Wie is aan dit beest gelijk? En wie kan er oorlog tegen voeren?”

Het is een merkwaardig verschijnsel: een beest dat tegelijkertijd angstaanjagend én aanlokkelijk is. Hoe kan dit? HEt is angstaanjagend vanuit het perspectief van de Kerk, maar het is aanlokkelijk vanuit het perspectief van degenen die niet tot de Gemeente van Christus behoren. Hoe komt dat? Zowel Paulus als Johannes wijzen naar dezelfde bron: de satanische macht. En zowel Paulus als Johannes schrijven over wonderlijke werken die satan in deze politieke macht aan de dag weet te leggen.

Een waarschuwing: politiek is niet neutraal
Deze conclusie moet ons tot nadenken stemmen. De wereld is niet neutraal en de politiek is dat evenmin. Satan heeft zijn invloed en macht in deze wereld en hij werkt zó, dat hij zijn invloed uitoefent in de hoogste machtsorganen. Daarom is de politiek alles behalve neutraal. En laten we er als christenen daarom ook goed van doordrongen zijn dat het politieke klimaat er niet bepaald beter op wordt. Hoe dichterbij de wederkomst van Christus, hoe rotter en meer verdorven het politieke klimaat wordt. Er zal uiteindelijk een satanische regering of macht komen, die zich stelt boven God. In hoeverre dit proces al gevorderd is, kunnen we niet direct bepalen. Maar er zijn wel degelijk sporen van te vinden, in heel de geschiedenis. En we moeten ook beseffen dat christenen altijd zijn vervolgd. Het feit dat we momenteel in het Westen nog niet zulke ingrijpende vormen van vervolging ervaren, wil absoluut niet zeggen dat er geen vervolging is. Net als het boek Openbaring, kunnen we over christenvervolging stellen dat het met “bewegingen” plaatsvindt. Nu steekt het hier de kop op, dan daar.
Laten we daarom goed nadenken over onze houding ten aanzien van de politieke macht in deze wereld. Degene die niet politiek geïnteresseerd is, is naïef. Christenen mogen geen politieke naïevelingen zijn. Want juist op het politieke niveau zal de vijandschap tegen Christus en Kerk groter worden. Mocht je in de toekomst gebruik willen maken van het democratische recht om te gaan stemmen, geef dan nooit je stem aan iemand die Christus niet als Verlosser en Heere belijdt. Laten we als christenen onze verantwoordelijkheid nemen – ondanks de kennis die we vanuit Gods Woord bezitten en ondanks het feit dat er een totalitaire dictatuur zal komen – en ervoor zorgen dat we in ieder geval met een zuiver geweten kunnen zeggen: “Als de dictatuur er komt, als de satanische macht in overheden en regeringen een realiteit is geworden, hebben wij er niet aan bijgedragen.”
Dit is een tegendraadse houding. Want de wereld zal het beest volgen en aanbidden. Politiek is een instrument voor aanbidding. Want als er eenmaal een charismatisch leider opstaat, die daadkrachtig overkomt, dan zal de wereld vol trots in zijn kracht roemen: “Wie is aan deze gelijk?” Daarom nogmaals de waarschuwing: politiek is niet neutraal. Ze is voor velen een poort naar satanische aanbidding. Een onheilspellend en beangstigend vooruitzicht.

De val van Babylon (Introductie)

Geestelijke macht in het boek Openbaring

De Westerse samenleving is de afgelopen decennia in rap tempo afscheid aan het nemen van wat wordt genoemd de “christelijke waarden.” Dit betekent dat onze traditie, die ooit bol stond van de verwijzingen naar Bijbel, kerk en christendom, verworden is tot een cultuur die van het “zelfbeschikkingsrecht” en “zelfontplooiing” haar god heeft gemaakt.
Wij als christenen hebben wel eens de neiging de strijd op de verkeerde plekken te willen strijden. We horen ideeën over het inwisselen van Hemelvaartsdag voor Bevrijdingsdag en direct melden we ons: “Dit kan niet! Dit is onderdeel van onze traditie!”
Of we horen dat kerkgenootschappen en christelijke organisaties hun ANBI-status kunnen kwijtraken wanneer zij ingaat tegen de heersende opvattingen van de politieke macht. Ook dan protesteren we.

Hoe begrijpelijk dit protest op het eerste moment ook lijkt, wanneer we hier langer over nadenken zullen we tot de conclusie komen dat dit nog maar de “vriendelijke” uitingen zijn van een maatschappij die zich wil ontworstelen aan Gods heerschappij. De strijd wordt op het verkeerde front gevoerd. Wanneer jij, als Westerse christen, in gesprek zou gaan met iemand die afschuwelijke vervolging ervaart vanwege zijn of haar geloof, en je zou vertellen dat “het Westen ook steeds meer te maken krijgt met vervolging, omdat de ANBI-status bij de Belastingdienst wordt ingetrokken”, dan denk ik dat de reactie zal zijn: “Waar héb je het over?” Vervolgde christenen in Azië en het Midden-Oosten hebben niet de keuze tussen 0 euro of 250 euro terugkrijgen van een overheidsinstantie; zij moeten kiezen tussen een kogel (of zwaard) of het afzweren van hun geloof.

Laat ik mij volstrekt ondubbelzinnig en duidelijk uitspreken: ik juich de hierboven ontwikkelingen absoluut niet toe en ik zie in de houding van verschillende overheden zeker redenen om aan te nemen dat we in de toekomst ook in het Westen geconfronteerd zullen worden met vervolging. Echter, er zijn ontwikkelingen gaande in de Westerse samenleving die diepgaander en zorgwekkender zijn dan de suggestie om een christelijke feestdag in te wisselen voor een nationale.

De reden van deze studie
Vanmorgen verscheen op de website van de NOS het nieuwsbericht dat het Ierse volk in een referendum vóór afschaffing van het verbod op godslastering heeft gestemd. Opmerkelijk genoeg wist ik niet eens dat een dergelijk referendum gisteren zou worden gehouden. Klaarblijkelijk was de aanloop naar een ander referendum, over de legalisering van abortus (in mei van dit jaar), een belangrijker onderwerp voor de media.
Deze onderwerpen spreken meer tot de verbeelding en zijn veel belangrijker om in de gaten te houden. Abortus is nu een “recht”, euthanasie is nu een “recht”, het homohuwelijk is nu een “recht”, godslastering is nu een “recht”. Maar het recht om mijn eigen vrouw nog aan te mogen spreken met “vrouw” is bijna opgeheven. Ik geloof niet dat dit slechts symboolpolitiek is. Dit is een systeem van macht. Een systeem van macht waarvan we enkele zaken op het toneel zien gebeuren, maar waarvan de meeste zich achter gesloten gordijnen afspelen.
Christenen zijn bijzonder begenadigde mensen. Het zijn mensen die het voorrecht gekregen hebben om dat wat achter die gordijnen gebeurt, te kunnen duiden. Ik zeg niet dat christenen alle achterkamertjesgesprekken horen. Maar ik ben er wel van overtuigd dat God het gordijn van het toneel op sommige plekken in Zijn Woord heeft weggenomen. En één van die plekken is het boek Openbaring.
Wat ik de komende tijd wil doen, is niet het duiden van het wereldgebeuren op dit moment. Het is niet mijn bedoeling om elk nieuwsbericht op de weegschaal van Gods openbaring te leggen. Wat ik de komende tijd wil doen, is een wereldbeeld vormen op grond van teksten uit het boek Openbaring.
Christenen zijn mensen zie zich als geen ander zouden moeten realiseren hoe gevaarlijk deze wereld is. Ze zouden er ook niet vreemd van op moeten kijken wanneer machtshebbers hun zogenaamde “democratische grondrechten” met de voeten treden.

Mag een theoloog zich uitspreken over de politiek?
Eerst moet ik een vraag beantwoorden die relevant kan zijn voor de verhouding tussen theologie en politiek. Ik ben van mening dat een christen het recht – en zelfs de plicht – heeft de gebeurtenissen in deze wereld te beschouwen vanuit het wereldbeeld dat de Bijbel hem geeft. En elke keer is het zwaartepunt van deze beschouwing een Persoon: Jezus Christus.
Er wordt wel eens gesteld dat een christen zich niet met politiek zou moeten bemoeien, “want dat deden de apostelen in het boek Handelingen ook niet. Zij hadden geen verkiezingsprogramma, maar verkondigden Christus.” Dit is een wel érg platte en kortzichtige onderbouwing! Immers, Paulus heeft voor machtshebbers gestaan. En nee, hij had inderdaad geen politiek programma. Maar steeds weer bracht hij de Scherprechter ter sprake: Christus. Wie het ook was, voor welke machtshebber hij ook stond, Paulus dwong hen aan Christus te denken. Zelfs koning Agrippa verklaarde in Handelingen 26:28 dat Paulus hem “bijna overtuigd heeft om ook een christen te worden.”
Als het over de politiek, macht en overheden gaat, ben ik sceptisch en zeer huiverig. Dat heeft te maken met het wereldbeeld dat de Bijbel mij geeft. Mensen zijn teleurgesteld in de politiek en keren zich tegelijkertijd af van de Bijbel, die hen laat zien dat de macht in deze wereld een duister gebeuren is. Er ontstaat een soort vacuüm, een leegte en je ziet dat steeds meer mensen deze leegte induiken om hun stem te laten horen. Ik geloof met mijn hele hart dat geen mens in staat is totale vrede op aarde te bewerkstelligen. Hetzelfde geloof ik met betrekking tot een politiek instrument of model. We gaan het niet meemaken dat de mens zelf voor vrede weet te zorgen.
Waarom zou een christen zich dan toch moeten verdiepen in de politiek? De reden is heel eenvoudig: hij moet weten wat er speelt. Hij moet waakzaam zijn en steeds opnieuw bekijken hoe de machtsverhoudingen in de wereld zijn. Hij moet kunnen duiden waar de politiek op aanstuurt. Hij moet kunnen begrijpen en doorzien wat machtshebbers aan het doen zijn – voor zover dat mogelijk is uiteraard. En om te zien wat de Bijbel hierover zegt, lijkt een studie over de menselijke macht geen overbodige luxe. Want wie het Bijbelse wereldbeeld kent, weet ook: dit gaat niet slechts over menselijke macht, dit gaat over bovennatuurlijke en geestelijke macht.