“Wij weten dat…” (4)

De boodschap van 1 Johannes

De laatste keer dat we inhoudelijk hebben gekeken naar de eerste Johannesbrief (naar aanleiding van 1 Johannes 2:1-6) hebben we gezien dat Johannes verzoening, gehoorzaamheid en liefde met elkaar verbindt. In 2:7-11 zien we dat hij deze verbinding verder uitwerkt. Wanneer we dit gedeelte goed op ons in laten werken, ontdekken we dat de liefde de kern of het wezen van gehoorzaamheid is en dat dít het beoogde effect van het verzoeningswerk van Jezus Christus is.

1. Het gebod van de liefde (vers 7)
In vers 7 zien we dat Johannes aanhaakt bij de woorden van vers 3-4, waar hij schrijft over Gods geboden. In vers 7 lezen we hierover:

“Broeders, ik schrijf u geen nieuw gebod, maar een oud gebod, dat u vanaf het begin hebt gehad; dit oude gebod is het woord dat u vanaf het begin hebt gehoord.”

Johannes zegt hier dus eigenlijk: “Wat ik in deze brief aan jullie schrijf, is helemaal niet nieuw. Jullie kennen dit. Dit verhaal is geen verrassing voor jullie. Het is bekende stof. Jullie zijn deze materie machtig.” Over welke materie heeft hij het hier? Hij schrijft over “een oud gebod.” Het is een verwijzing naar het onderwijs van de Heere Jezus in Johannes 13:34:

“Een nieuw gebod geef Ik u, namelijk dat u elkaar liefhebt; zoals Ik u liefgehad heb, moet u ook elkaar liefhebben.”

Johannes herhaalt in zijn brief feitelijk het gebod dat Christus in Johannes 13:34 aan Zijn discipelen heeft gegeven. Daarom kan hij ook schrijven dat hij “geen nieuw gebod” schrijft – hoewel Christus Zelf dit wel een nieuw gebod noemde. De vraag vanuit de context is nu: welk gebod bedoelt Johannes in zijn brief? Gaat het om gehoorzaamheid aan Gods Woord (2:3-4), liefhebben (2:5) of navolgen (2:6)? Het antwoord luidt: alle drie. Het Nieuw Testamentische gebod is dat wij God met liefde gehoorzamen door Jezus Christus na te volgen. Dit is meest kernachtige formulering waarmee je discipelschap kunt omschrijven. Het nieuwe gebod dat de Heere Jezus heeft gegeven bevat al deze elementen. Er ontbreekt er niet één. En daar waar deze wél ontbreken, is geen sprake van Bijbelse discipelschap. Daar wordt niet gehoorzaamd aan het nieuwe gebod.

De uniciteit van Christus verklaart de exclusiviteit van het christelijk geloof
God heeft in Zijn soevereiniteit en wijsheid besloten dat de vervulling van het nieuwe gebod deze drie elementen bevat. Wie deze elementen weghaalt of vervangt, pleegt afgoderij en dient te ongerechtigheid.
Maar nu komen de protesten vanuit de wereld: “Jullie christenen zijn arrogant, jullie denken dat jullie de enigen zijn die de waarheid in pacht hebben. Kijk naar alle goede doelen en organisaties die proberen deze wereld tot een betere plek te maken! Ze doen het vaak nog beter dan jullie… Hoe durven jullie zó arrogant te zijn?”
Toegegeven, de belijdende kerk van Jezus Christus is niet volmaakt. Zij maakt ook fouten. En het lastige is dat mensen die zich wél identificeren met de Kerk en toch niet wedergeboren zijn, met hun schandalige gedrag de reputatie van diezelfde Kerk ernstige schade hebben toegebracht. Dat is iets waar geen oprechte christen trots op is.
Aan de andere kant verraad een dergelijke houding de hoogmoed en arrogantie van de ongelovige wereld. Waarom nemen zij géén genoegen met Jezus Christus als Degene Die verzoening heeft gebracht voor de zonde? Waarom wensen zij niet verzoend te worden met God? Waarom weigeren zij stelselmatig Gods liefde voor Christus in hun leven te ontvangen door bekering en geloof? Het is de roeping van de Kerk om het vuur van deze vragen aan de schenen van de wereld te leggen. Niet God heeft wat te verantwoorden aan de wereld, maar de wereld aan God!
De wereld verminkt de ware godsdienst en probeert deze zelfs te elimineren. Laten we de drie kenmerken, die Johannes in 2:3-6 noemt, naast de houding van de wereld leggen:

A: Gehoorzaamheid aan Gods Woord. De beste test die je kunt uitvoeren is het vergelijken van de Tien Geboden naast het gedrag van de wereld. En dan blijkt dat hier nogal selectief en vrij mee omgegaan wordt. Blijkbaar mag iemand een ander niet doden, tenzij die persoon zich in de baarmoeder bevindt. Abortus heet tegenwoordig een “mensenrecht” of een “recht voor vrouwen.” Overspel wordt openlijk gepropageerd, en daarmee worden gezinnen verscheurd en raken kinderen verwikkeld in een juridisch en psychisch conflict.
En wat te denken van die ene dag rust in de week? Wat een onzin! Laten we ons een burn-out werken voor de economische groei van 0,3 procent – want dat is het allemaal waard. En wat te denken van de invloed van social media, waar zovelen in figuurlijke zin een botoxportret van zichzelf plaatsen: alles gelik(ed)t en strak en leuk. Zo strak dat anderen wanhopen bij het zien van hun eigen leven en terechtkomen in een spiraal van jaloezie of suïcide. De wereld mag zich afvragen: welk nut heeft het verwerpen van Gods Wet werkelijk? Is het eigenlijk wel nuttig?
B: Liefhebben. Liefde is een term die de wereld gekaapt heeft om haar zin door te drijven. Wereldse liefde kan ook een vorm van haat zijn. De organisaties die opkomen voor de belangen van homoseksuele mensen (en alles wat niet met heteroseksualiteit te maken heeft) roepen constant dat het om liefde draait: “Wat is er nu zo erg aan twee mannen die elkaar zó liefhebben, dat zij met elkaar willen trouwen?” De Bijbel is echter niet naïef. En belijdende christenen zouden dat ook niet moeten zijn. De Bijbel noemt niet alles wat volgens de wereld “liefde” of “vrede” of “goed” heet ook werkelijk liefde, vrede of goed. Het uitgangspunt is niet of ik iets liefde, vrede of goed vind. De vraag is of God het zo noemt. En opnieuw protesteert de wereld: “Jij gaat uit van een God, van een Schepper. Wij niet. Wij gaan uit van onszelf en onze eigen kracht.” Precies, en dat is de ondergang van onze maatschappij. Er is geen gezamenlijk ethisch en moreel kompas meer. Iedereen beslist voor zichzelf wat hij liefde vind. Iedereen bepaalt zelf wat goed is. Het zal niet lang duren of de maatschappij zal erachter komen wat voor puinhoop dit zal opleveren. Je hoeft het niet te vertellen aan het Israël in de tijd van het Oude Testament: verlaat God, laat je liefde voor Hem verkoelen, omhels de normen en waarden van andere volken en het wordt een chaos. De wereld mag zich afvragen: hebben wij met het gedram van onze eigenliefde niet veel meer chaos gecreëerd dan we hadden voorzien? Wat is liefde eigenlijk?
C: Navolging van Christus. Een aanzienlijk deel in de wereld is wel religieus, maar volgt Christus niet. Zij volgen Mohammed, Boeddha, Ghandi of vereren andere goden. Dit is niets meer en niets anders dan afgoderij. God heeft Zijn eigen Zoon gegeven tot een verzoening voor onze zonden en met iets of iemand anders neemt Hij geen genoegen. En volgens het Bijbelse getuigenis is dit volstrekt begrijpelijk. God doet geen half werk! Hij stuurt geen boodschappers, profeten of bijzonder wijze mensen die eerst zelf allerlei technieken moeten uitvinden om verlossing te ontvangen: nee, God brengt Zelf verlossing – in Christus. Feitelijk is het hoogmoed om buiten Jezus Christus om verzoend te worden met God. De grondleggers van andere godsdiensten zijn feilbaar. Maar in welk opzicht heeft Christus gezondigd? Zelfs de Romeinse hoofdman over honderd, die getuige was van Christus’ kruisiging en sterven, kon niets anders uitbrengen dan: “Werkelijk, deze Mens was Gods Zoon!” (Marcus 15:39)
Wie geconfronteerd wordt met het Bijbelse getuigenis, zal moeten accepteren dat God de schepping en verlossing volgens Zijn wijsheid en tot eer van Zijn eigen Naam heeft vormgegeven. Wie hiervan afwijkt, verwerpt God. Ook al is dit onder het mom van “liefde”.

2. De werkelijkheid van de liefde (vers 8a)
In vers 8a lezen we iets verrassends: Johannes heeft eerst geschreven dat hij géén nieuw gebod schrijft, maar vervolgt dan met deze woorden:

“Toch schrijf ik u een nieuw gebod, dat waar is in Hem en in u…”

Johannes, wat is het nu? Een oud of nieuw gebod? En Johannes zegt in feite: allebei. Maar hoe kan dit? De beste verklaring die hiervoor gegeven kan worden, is te vinden in vers 6:

“Wie zegt in Hem te blijven, moet ook zelf zo wandelen als Hij gewandeld heeft.”

Wat maakt dat deze woorden het verschil bepalen tussen het “oude” en “nieuwe” gebod? Het verschil zit hem in de opdrachtgever van het gebod en de focus of het voorbeeld van het gebod. Laat mij dit uitleggen.
Als Christus Zijn discipelen het gebod geeft elkaar lief te hebben, dan is Hij de Opdrachtgever. Nu is Hij niet alleen de Opdrachtgever, maar ook de Focus of het Voorbeeld van het gebod. Hij zegt in Johannes 13:34 namelijk niet alleen dat zijn discipelen elkaar moeten liefhebben. Hij zegt er ook wat achteraan:

“…zoals Ik u liefgehad heb, moet u ook elkaar liefhebben.”
(Cursivering door mij)

Dit is de taal van navolging. En dit is meteen ook het nieuwe gebod. Lees goed wat Johannes schrijft in vers 8a:

“Toch schrijf ik u een nieuw gebod, dat waar is in Hem en in u…”
(Cursivering door mij)

Hij schrijft dus niet alleen maar over de opdracht van het gebod. Nee, hij schrijft ook over de werkelijkheid van de vervulling van het gebod. Het gebod om elkaar lief te hebben is waar in Christus – zoals Hijzelf ook zegt in Johannes 13:34 – én waar in Zijn volgelingen. Hier komen we bij de kern van het onderhouden van Gods geboden. Gehoorzaamheid aan Gods Woord en het navolgen van Christus zijn in de kern de vrucht van de liefde. Ik heb God lief en daarom gehoorzaam ik Zijn Woord. Ik heb Christus lief en daarom volg ik Hem na. Wat is het verschil tussen het oude en nieuwe gebod? Zoals Johannes zegt: enerzijds niets, want de opdracht om lief te hebben blijft staan. Anderzijds is de manier van verwoorden – “Wandelen zoals Christus heeft gewandeld” in vers 6 – wel anders. Want we lezen is vers 8b dat de liefde in het leven van Christus werkelijkheid is geworden. En als wij Christus navolgen, wordt de liefde ook werkelijkheid in ons leven. De opdracht om de Heere Jezus na te volgen en het gebod om elkaar lief te hebben zijn hetzelfde, want Christus heeft ons liefgehad en “ons van onze zonden gewassen in Zijn bloed” (Openbaring 1:5). Wat is dan de essentie van het christelijk geloof en het christenleven? Liefhebben zoals Christus ons heeft liefgehad (Johannes 13:34).
Let ook goed op de manier waarop Johannes schrijft: hij stelt niet dat het nieuwe gebod waar is voor ons, maar in ons. Zoals je in het leven van Christus liefde kunt zien, zo is dit ook waarneembaar in het leven van Zijn volgelingen. Johannes brengt de opdracht om Christus na te volgen en het gebod om lief te hebben bij elkaar.

3. Het fundament voor de vervulling het nieuwe gebod (vers 8b)
Er is nog een andere aanwijzing die deze uitleg rechtvaardigt. Johannes vervolgt zijn betoog namelijk met de woorden in vers 8b:

“…want de duisternis gaat voorbij en het ware licht schijnt reeds.”

Met de komst en het verlossingswerk van Jezus Christus zijn de verhoudingen radicaal omgedraaid. Het Licht is in de wereld gekomen en de duisternis, dat de overhand had door de zonde, ongerechtigheid en satanische activiteiten, moet wijken. Sterker nog: het feit dat de duisternis moet wijken en dat het Licht reeds schijnt, wordt door Johannes hier als fundament voor de opdracht tot navolging gelegd. Alleen omdat het ware Licht, Jezus Christus – in Wie de liefde werkelijkheid is – gekomen is, kunnen we met vertrouwen stellen dat het Licht in deze wereld schijnt en dat de duisternis moet wijken en voorbij gaat. Wat is dat Licht dan? Hoe kan het Licht gezien worden in het leven van christenen? Dat kan maar op één manier: als de christenen Christus navolgen. En wie Christus navolgt, heeft lief zoals Hij heeft liefgehad. Het is de liefde die de duisternis verdrijft. Liefde tot God, Zijn Zoon en Zijn Woord. Liefde die oprecht gehoorzaam wil zijn aan God de Vader, in navolging van Zijn Zoon, de Heere Jezus. Alleen zo wordt de duisternis verdreven. Wees niet ontmoedigd: de duisternis móét wijken en de duisternis zál voorbijgaan, want het ware Licht is verschenen en in Hem is de liefde werkelijkheid geworden!
En er is nog een belangrijke les die we hieruit kunnen leren: wij kunnen alleen maar liefde tot Christus hebben, als wij deze liefde van Christus ontvangen. Immers, als de werkelijkheid van de liefde in het leven van Christus het fundament is voor de werkelijkheid van de liefde in ons eigen leven, dan betekent dit dat wij niet kunnen liefhebben zonder dat deze liefde van Christus in ons woont. We hoeven Christus dus niet vanuit onszelf lief te hebben, maar dienen stevig geworteld te zijn in Zijn liefde voor ons!

4. Johannes’ test: wie zijn broeder haat, is in de duisternis (vers 9, 11)
Hoe kunnen we weten of iemand deze liefde van Christus ontvangen heeft? Om deze vraag te beantwoorden, begint Johannes in vers 9 en 11 met een nieuwe test:

“Wie zegt dat hij in het licht is en zijn broeder haat, die is tot nog toe in de duisternis … Maar wie zijn broeder haat, is in de duisternis en wandelt in de duisternis, en weet niet waar hij heen gaat, omdat de duisternis zijn ogen verblind heeft.”

Hoe kun je zien of iemand in het licht is? Je zou deze vraag ook als volgt kunnen stellen: Hoe kun je zien of iemand in Christus is? Christus is het ware Licht en wie zegt in het Licht te zijn, beweert in Christus te zijn.
Hoe weet je of iemand in Christus is? Het antwoord dat uit de brief van Johannes spat, heeft slechts zes letters: liefde. Wil je weten of iemand in Christus is, kijk dan of de liefde werkelijkheid in zijn of haar leven is geworden. Dit is de reden dat Johannes ook bezwaar kan maken bij mensen die wel beweren in Christus te zijn, maar ondertussen andere christenen haten. Haat is het tegengestelde van de liefde. En haat moet hier worden opgevat als een vijandige gezindheid, die tot uiting komt in een neerbuigende houding. Er klinkt afschuw door in iemands woorden en daden en er is sprake van minachting. Zo iemand heeft de liefde van Christus niet ontvangen en is om die reden ook niet in staat zelf de christelijke liefde te betonen. Daarom trekt Johannes de conclusie: zo iemand is tot op dit moment nog steeds in de duisternis.

5. Johannes’ test: wie zijn broeder liefheeft, is in het licht (vers 10)
Gelukkig benoemt Johannes ook de andere kant. In vers 10 schrijft hij:

“Wie zijn broeder liefheeft, blijft in het licht, en er is in hem niets dat anderen doet struikelen.”

Een christen is in Christus. Een christen is in het Licht. Hoe je dat kunt zien? “Hij heeft zijn broeder lief,” zegt Johannes. Bovendien is er in hem niets dat anderen doet struikelen. Opvallend is dat de Herziene Statenvertaling hier spreekt over het struikelen van anderen, terwijl in bijvoorbeeld de English Standard Version staat dat iemand die liefheeft zelf niets in zich heeft om te struikelen. Welke lezing Johannes oorspronkelijk ook bedoeld heeft, één belangrijke waarheid mogen we niet over het hoofd zien: liefde is Gods antwoord, wapen en bescherming tegen de zonde.
Hoe vaak denken wij bij zonde nog aan het overtreden van regels en wetten? En hoe vaak zetten we een kruisje wanneer we een bepaald gebod niet hebben gehoorzaamd? Als we op dat denkniveau blijven steken, hebben we nog lang niet de kern van het probleem of de kern van ware godsdienst begrepen! De aanwezigheid van de zonde is het signaal dat het ons ontbreekt aan liefde en alleen de aanwezigheid van Bijbelse liefde kan ervoor zorgen dat de zonde de grote afwezige in ons leven is.
Zonde zou je kunnen omschrijven als de werken die niet voortkomen uit Bijbelse liefde tot God en tot de naaste. En dan kom je erachter dat ons zondeprobleem nog een dikke laag dieper zit dan je dacht. Want een paar gedragingen aanpassen, dat lukt ons misschien nog wel. Maar om de haat in ons hart te veranderen in liefde? Daar is werkelijk een bovennatuurlijk Godswerk voor nodig. En gelukkig is dat werk gedaan. Tweeduizend jaar geleden. Toen heeft Christus uit liefde Zijn leven afgelegd en verzoening gebracht voor een opstandig volk. En ook deze dag wil Hij dit werk bezegelen met de wedergeboorte. Zodat de liefde niet alleen in het leven van Christus werkelijkheid zal zijn, maar ook in dat van jou. Als je deze liefde nog niet kent, kom dan nu tot het Licht en maak de meest heerlijke en noodzakelijke verandering in jouw leven mee.