Verbondstrouw (4)

De boodschap van Maleachi

Maleachi 2:10-16 is op twee manieren een pittig gedeelte. Ten eerste is het in beginsel lastig te onderscheiden wat met bepaalde woorden precies bedoeld wordt, waardoor ook de boodschap van het gedeelte niet direct helemaal duidelijk wordt.
Als tweede – wanneer wij de boodschap uiteindelijk wél hebben kunnen vinden – komen wij erachter dat het boek Maleachi ook net zo goed in 2017 geschreven had kunnen zijn. Keer op keer bewijst God door Zijn profetische Woord dat de boodschap van Zijn profeten ook nu uiterst actueel is. Het kenmerk van profetische literatuur is dat profeten juist dingen moeten zeggen waarvan het volk niet wil dat zij het zeggen. Zo ervaar ik de inhoud van dit gedeelte ook.
Nederland bevindt zich geestelijk gezien in een grote crisis. We zijn al aardig diep weggezakt. De morele keuzes die in onze maatschappij gemaakt én verdedigd worden, liggen ver onder de Bijbelse maat. Een verdwaalde atheïst die dit leest, zal waarschijnlijk verontwaardigd reageren en roepen dat “die christenen niet goed bij hun hoofd zijn.” Immers, wij leven op grond van een boek dat allang achterhaald is en niet meer actueel is. Nou, dat laatste is dus absoluut niet waar. Wie Maleachi leest, krijgt juist de indruk dat het boek geschreven is voor een tijd als de onze.
Een profeet is echter niet geroepen om te zeggen wat het volk graag hoort. Hij is geen politicus, geen populist. Hij is een eenzame stem die Gods actuele boodschap moet overbrengen. En zoals we in het vorige deel gezien hebben, ben ik geen knip voor de neus waard als ik de boodschap van Maleachi 2:10-16 verdraai. Christenen mogen huidige misstanden niet verzwijgen. Zij moeten het aan de kaak stellen; óók al betekent het dat het hele land over je heen valt.
Waarom ik dit ter inleiding schrijf, wordt vanzelf duidelijk. Maleachi 2:10-16 kan in vijf hoofdpunten worden samengevat. Hier zullen we dan ook naar kijken.

1. Gods eerst aanklacht: overspel (vers 10-11)
Opnieuw zien we God een aanklacht inbrengen tegen Zijn verbondsvolk Israël. De lijst met aanklachten wordt steeds langer. Nu gaat God in op het ontheiligen van twee verbonden: dat met Hem en dat met de huwelijkspartner:

“Hebben wij niet allen één Vader? Heeft niet één God ons geschapen? Waarom handelen wij dan trouweloos, eenieder tegen zijn eigen broeder, door het verbond met onze vaderen te ontheiligen? Juda handelt trouweloos en er wordt een gruweldaad begaan in Israël en Jeruzalem. Want Juda ontheiligt het heilige van de HEERE, dat Hij liefheeft: hij is met de dochter van een vreemde god getrouwd.”

De reden waarom ik dit gedeelte zo lastig te interpreteren vond, heeft te maken met de onduidelijkheid met betrekking tot de aard van de ontrouw. Wat voor soort overspel wordt hier precies bedoeld? In eerste instantie denk je aan geestelijk overspel (vanwege de woorden in vers 10a en 11b), maar als je verder leest zie je dat er ook wel degelijk huwelijkse ontrouw wordt gepleegd (vers 10b-11a). Geestelijk en fysiek overspel lopen hier door elkaar heen. God verwijt Israël hier beide vormen van overspel. En dat is niet het enige. Deze twee hangen met elkaar samen. Let op de manier van formuleren in vers 11:

“Want Juda ontheiligt het heilige van de HEERE, dat Hij liefheeft: hij is met de dochter van een vreemde god getrouwd.”

We kunnen er niet omheen: overspel, ontrouw en echtscheiding zijn symptomen van verbondsverwaarlozing. Het volk dat zijn God verlaat, verlaat op den duur ook de eigen huwelijkspartner. Er zit een verband tussen het de rug toekeren van God en het scheiden van de huwelijkspartner. Wat komt het eerst? Het geestelijke overspel. Geestelijk overspel wordt altijd gevolgd door een aanzienlijke omvang van fysiek overspel. We zien het gebeuren in de tijd van Maleachi en we zien het ook in onze eigen tijd, in ons eigen land gebeuren. Echtscheiding zegt veel over de band dat een volk met God heeft.
Maar de parallellen gaan verder. Niet alleen hebben de Israëlieten Gods verbond verwaarloosd, niet alleen hebben zij het huwelijksverbond verwaarloosd – nee, zij zijn ook eens bij de buren gaan kijken, of daar nog interessante mannen en vrouwen tussen zitten. En de “buren” zijn in dit geval andere, heidense volken. En wat hebben die volken? Afgoden. Een andere god, andere rituelen, andere gebruiken, andere manieren van aanbidding en andere soorten offers. Israël bevindt zich geestelijk gezien in een neerwaartse spiraal en op grond van dit gedeelte kunnen we er gerust vanuit gaan dat voor Nederland exact hetzelfde geldt. Kijk eens naar wat wij de “multiculturele samenleving” noemen. Wij hebben God losgelaten en de afgoden binnengehaald. Kijk naar de diversiteit van godsdiensten, levensovertuigingen en rituelen. We merken aan zoveel maatschappelijke discussies dat het Nederland van 2017 niet meer het Nederland van 1900 is. Hoeveel mensen hebben inmiddels een Boeddha-beeld in huis? Hoeveel mensen schrikken als jij je teveel “in hun aura” bevindt? Hoeveel mensen onderwerpen hun gedachten en beslissingen niet op grond van een taoïstische levensvisie?

Voordat ik verder ga met het benoemen hoe het geestelijke overspel van Israël precies gevolgen had, wil ik even een uitstapje maken naar de ernst hiervan.
Wij christenen denken heel vaak dat de gruwelijke praktijken in ons land – de schuivende, liberale maat van ethiek en moraliteit – Gods oordeel over ons land zal afroepen. Maar dat is niet wat de Bijbel zegt. De Bijbel zegt dat als een land eenmaal zover gaat in het verwerpen van Gods geboden en Zijn Woord, God dit volk aan zijn eigen verlangens zal overgeven en Zijn “remmende hand” terugtrekt. Zo drukt het volk zijn eigen wil door, maar zal het zichzelf uiteindelijk te gronde richten. Op die koers bevinden wij ons nu. Om het nog duidelijker te zeggen: vrije abortus, vrije euthanasie, vrije vormen van allerlei “huwelijken” en echtscheidingen roepen niet alleen Gods oordeel over een volk af, dit zijn uitingen van Gods oordeel. Wij hebben ons in het Westen behoorlijk weten te ontrukken aan de invloed van Gods Woord en Geest. Wij zouden ons grote zorgen moeten maken. Wij zullen de rekening gepresenteerd krijgen.

Onze samenleving heeft afscheid genomen van God en probeert nu zelf, tevergeefs, betekenis te geven aan dit aardse bestaan. De Amerikaanse apologeet Francis Schaeffer schrijft in het boekje Ware wijsheid – Bijbelse analyse van het moderne denken dat zelfs bepaalde pornografische literatuur (als we het dan toch over ontrouw en overspel hebben) probeert een nieuwe ethiek voor de gouden eeuw ontwikkelen. Waarom? Omdat “God niet bestaat.” Zelfs in de meest smerige en losbandige verschijnselen waarmee wij worden geconfronteerd, probeert men zingeving te zoeken. Schaeffer schrijft:

“Er is recentelijk ook een pornografisch werk verschenen waarin, omdat er geen God is, een vrouw zich aan haar man geeft om geslagen te worden. In dit geschrift wordt expliciet verwoord dat, omdat God niet bestaat, zij door iemand anders bezeten wil worden en dus is ze in haar krankzinnigheid blij met de slagen en de pijn die het bewijs leveren dat iets of iemand haar bezit.”
Ware wijsheid – Bijbelse analyse van het moderne denken, bladzijde 97

En dan is zijn conclusie:

“De mensen zijn volledig wanhopig.”

Exact. Je moet het spoor aardig bijster zijn wil je genieten van datgene wat van nature afschuw moet oproepen. Maar dit is het Westen anno nu. Wij wilden niet dat God over ons heersen zou, en dit hebben wij ervoor teruggekregen. En één van de invloeden die deze ontwikkelingen in stroomversnelling hebben gebracht, is onder andere de komst van andere ideologieën en religies. Het christendom is niet meer de overheersende godsdienst, het is nu één van de vele godsdienstige stromingen.
Wat men in Israël deed, heet syncretisme. Dit is het samenvoegen van verschillende elementen uit verschillende godsdiensten. Men haalde de afgoden binnen. En met dat men de afgoden binnenhaalde, haalde men ook andere ideeën binnen. En met dat men andere ideeën binnenhaalde, veranderde de praktijk van het leven.

2. Profetisch gebed: “Stop het syncretisme!” (vers 12)
In vers 12 lezen we de reactie van de profeet:

“Moge de HEERE eenieder die dat doet, uitroeien in de tenten van Jakob, wie waakt en wie antwoordt, zelfs wie een graanoffer brengt aan de HEERE van de legermachten.”

Dit is een oprecht pleidooi voor het beëindigen van het syncretisme en uiteindelijk de ontheiliging van Gods Naam. Er bestaat niet zoiets als een “samen optrekken” van godsdiensten. Misschien kan dat in andere religies, maar het christelijk geloof is exclusief. Geen ware God dan de Vader van onze Heere Jezus Christus en geen ware aanbidding zonder het verlossende geloof in Hem!
Er rust geen zegen op pogingen om religies dichterbij elkaar te brengen. God wil aanbeden worden op Zijn voorwaarden, niet op die van ons. Het feit dat ook kerken in dit opzicht water bij de wijn hebben gedaan, valt daarom te betreuren.
En niet alleen hebben kerken water bij de wijn gedaan voor wat betreft de exclusiviteit van de verlossing (door geloof in Jezus Christus alleen), ook hebben zij Bijbelse waarden prijsgegeven vanwege maatschappelijke druk. Alleen al een onderwerp als “homohuwelijk” maakt dit goed zichtbaar. Het wordt hoog tijd dat de belijdende kerk in het Westen weer terugkeert naar de kern van het Nieuwe Verbond!

3. Gods tweede aanklacht: huichelarij (vers 13-14)
In dit gedeelte zien we dat God nóg een klacht over Zijn volk ter sprake brengt, namelijk huichelarij:

“In de tweede plaats doet u dit: het altaar van de HEERE bedekken met tranen, met geween en gekerm, omdat Hij Zich niet langer tot het graanoffer wendt en dat in welgevallen uit uw hand aanneemt. Dan zegt u: Waarom? Omdat de HEERE Getuige is tussen u en de vrouw van uw jeugd, tegen wie ú trouweloos handelt, terwijl zíj toch uw metgezellin en de vrouw van uw verbond is.”

Dit is kenmerkend voor godsdienstige oppervlakkigheid en compromis. Enerzijds verwaarloost het volk het verbond met God, anderzijds jammert zij wanneer God Zichzelf langzaam maar zeker terugtrekt en geen teken van zegen meer geeft. Let wel: Israël pleegt geestelijk overspel, maar blijft tegelijkertijd offeren aan haar eigen God! God tolereert dit niet. Hij neemt de offers totaal niet serieus. En dan stelt Israël die huichelachtige vraag: “Hoe kan dit toch?!”
Wie de afgoden binnenhaalt, wie principes overneemt die tegen Gods Woord ingaan, hoeft niet op Gods zegen te rekenen. Het is de schuld van het verbondsvolk zelf, dat God Zich terugtrekt. En zo is het ook een grote verantwoordelijkheid voor de kerk om toe te zien op de wegen die zij bewandelt. Een kerk die Gods principes en Gods waarheden overboord zet, zal er uiteindelijk achter komen dat haar geestelijke gezondheid achteruit gaat en dat er weinig vrucht op de arbeid zichtbaar is. En die vrucht moet niet worden gezien in grote mensenmassa’s of geweldige “aanbiddingsdiensten”. De vrucht moet worden gezien in oprechte bekering en gehoorzaamheid aan Gods Woord. Het gaat niet om een kerk die toeneemt in kwantiteit, maar een kerk die sterker wordt in geestelijke kwaliteit. Een kerk die blijft bij de Bijbel. Een kerk die weigert compromissen te sluiten. En als die kerk merkt dat God niet meer aanwezig lijkt te zijn, laat zij dan de hand in eigen boezem steken. Is zij ergens afgedwaald? Laten we zelf waakzaam blijven niet huichelachtig in het gebed gaan door te klagen over de zonde van de natie, terwijl wij als kerk diezelfde zonde binnen onze eigen muren gedogen!

4. Gods verbondsinitiatief: beeld van het huwelijk (vers 15a)
In vers 15a zien we hoe God oproept tot een einde aan dit geestelijke overspel, door te wijzen op de oorsprong van het huwelijk en het begin van de eenheid. Niemand minder dan Hijzelf staat aan de wieg van het huwelijk en van het verbond met Zijn eigen volk:

“Heeft Hij er niet maar één gemaakt, hoewel Hij nog geest overhad? En waarom die ene? Hij zocht een goddelijk nageslacht.”

Hier wijkt de Engelse vertaling af in vergelijking met de Herziene Statenvertaling. Het is vanuit het Hebreeuws ook een lastig te vertalen vers. In het Engels lezen we dat God door een zeker werk van Zijn Geest twee mensen samen heeft gebracht. Deze lezing houd ik hier aan. In principe kunnen we met beide vertalingen stellen dat God het initiatief neemt bij het samenbrengen van een man en een vrouw. De implicaties van de Engelse tekst komen echter indringender naar voren dan in de vertaling van de HSV.
Als het Gods Geest is, Die mensen samenbrengt in het huwelijk, wat betekent een echtscheiding dan? Ik meen dat we dan met recht kunnen spreken over het “bedroeven” en het “uitblussen” van de Heilige Geest (vgl. Efeze 4:30 en 1 Tessalonicenzen 5:19). God zoekt godsvrucht; Hij is op zoek naar mensen die de morele waarden van Zijn karakter uitdragen en weerspiegelen. God waarschuwt hier: echtscheiding bedroeft de Heilige Geest. Het blust de Geest uit, omdat het een werk afbreekt dat de Geest tot stand heeft gebracht. Lees Efeze 4 en 1 Tessalonicenzen 5 nauwkeurig, en je zult ontdekken dat het bedroeven en uitblussen van de Heilige Geest niets te maken heeft met het onderbelichten van genezing, wonderen en tekenen, maar dat er een direct verband bestaat met ongehoorzaamheid aan Gods morele wil.
Kerken doen er goed aan – niet omdat het een nobel streven is, maar uit noodzaak – aandacht te besteden aan de huwelijken van gemeenteleden. Volgens dit gedeelte is er duidelijk een link met een gebrek aan ontzag voor God en echtscheiding of ontrouw in het huwelijk. De toestand van huwelijken weerspiegelt de diepgang van de aanbidding van God binnen de gemeente. Wanneer kerken geconfronteerd worden met dreigende echtscheidingen, dient de eerste vraag te zijn: “Hoe is jullie verhouding met de Heere?” Voorkom dat je verzandt in allerlei symptomatische discussies. Vrouwen kunnen klagen over autistische mannen, mannen kunnen klagen over slecht kokende vrouwen, maar deze argumenten moeten het afleggen tegen het besef dat God ooit met Zijn Geest deze twee mensen heeft samengebracht.

5. Gods oproep: herontdek de waarde van het (huwelijks)verbond! (vers 15b-16)
Het is niet verwonderlijk dat het benoemen en afwijzen van echtscheiding gevolgd wordt door een oproep, die God tot tweemaal toe herhaalt:

“Daarom, wees op uw hoede met uw geest, en handel niet trouweloos tegen de vrouw van uw jeugd. Want de HEERE, de God van Israël, zegt dat Hij het wegsturen van de eigen vrouw haat, hoewel men het geweld bedekt met zijn gewaad, zegt de HEERE van de legermachten. Wees dus op uw hoede met uw geest en handel niet trouweloos.”

Wees op je hoede! Pas op! Dat is de oproep. Er hangt een duur prijskaartje aan echtscheiding, ontrouw en overspel. Het is een oproep om het huwelijk en de heiligheid ervan weer te overdenken en serieus te nemen. Het gaat om trouw, het gaat om de liefdevolle viering dat God twee mensen aan elkaar gegeven heeft en samen dat mogen delen, wat zij met niemand anders delen. Dat is heiligheid: apart gezet zijn voor elkaar. Exclusief toebehoren. Zo is ook het verbond van God met Zijn volk heilig: het is een exclusief toebehoren. Daarom is God toornig wanneer Zijn volk met andere goden flirt, of er met andere goden vandoor gaat. Hij is té heilig, Zijn verbond is té heilig en het volk is té heilig om dit allemaal maar te laten gebeuren. Kijk naar God en je weet wat Zijn verbond met Zijn volk betekent. En zo zou het ook moeten zijn bij het christelijk huwelijk: kijk ernaar en zie wat twee mensen voor elkaar betekenen, maar bovenal – wat hun God voor hen betekent.