Bijbelse counseling [3] Tussen verlossing en afgoderij

Over tevredenheid met God in Christus alleen

Bijbelse counseling is een geweldig middel om te ontdekken wat er in je leeft (zie deel 1). Het legt bloot wat je verlangt, wat je wil, wie je ten diepste wilt zijn en welke doelstellingen je hebt.

Het belang van zelfkennis
Ieder mens leeft eruit: verlangen. Iedereen wil iets, maar niet iedereen wil hetzelfde. De één wil meer geld, de ander een groter huis; de één wil een goede reputatie, de ander van betekenis zijn voor deze wereld.
Er lijkt geen probleem te zijn met onze persoonlijkheid wanneer deze verlangens worden beantwoordt. Het geld komt binnen, en Klaas is tevreden. Na wat rekenwerk geeft de makelaar groen licht voor het kopen van dat grotere huis waar Wim zo hard voor gewerkt heeft en ook hij is helemaal in zijn nopjes. Piet krijgt op zijn werk steeds meer opdrachten van zijn baas en voelt zich helemaal gestreeld en gewaardeerd. Henk is voor een grote, humanitaire organisatie afgereisd naar een sloppenwijk om de mensen te voorzien van de primaire levensbehoeften, ziet hen opfleuren en leest de dankbaarheid in hun ogen: “Hier doe ik het voor!”

Maar wat wanneer dit alles niet gebeurt? Wat gebeurt er met Klaas wanneer zijn loon niet meer stijgt, of zelfs ontslag krijgt? Hoe verwerkt Wim de boodschap dat hij de droom over dat grotere huis toch uit het hoofd moet zetten? En Piet: wat doet hij als andere collega’s meer gezien lijken te worden dan hijzelf? Hij doet toch gewoon zijn best? En wat denkt Henk bij zichzelf, wanneer de reis niet gemaakt kan worden?
Wat je wilt en waarnaar je verlangt, geeft voor een aanzienlijk deel de essentie van jouw levensdoel weer. Daar draait jouw leven om. Wanneer ben je blij? Wanneer ben je gelukkig? Laat deze vraag eens op je inwerken en wanneer je deze beantwoordt hebt, heb je jouw doel voor jouw leven te pakken.

Afgoden: een wankele basis
Vooropgesteld, de zaken in de vier genoemde voorbeelden zijn niet per definitie verkeerd. Geld verdienen is niet per definitie verkeerd. Een groter huis kopen is niet per definitie verkeerd. Meer willen participeren op je werk is niet per definitie verkeerd. Meewerken aan humanitaire projecten is niet per definitie verkeerd.
Het gaat verkeerd, wanneer deze zaken het middel worden om jouw identiteit te vormen en tevredenheid te bereiken. Deze zaken zijn voor jou dan middelen om jezelf op een voetstuk te plaatsen en te laten zien wie jij bent. Als je op dit punt aanbeland bent, heb jij je leven feitelijk in dienst gesteld van een afgod.

En afgoden zijn wreed.

Ze willen altijd meer van je. Het is nooit genoeg. Ze suggereren dat je niet gelukkig kunt zijn wanneer je dat geld of dat huis niet hebt, maar als je dat geld en dat huis wél hebt, verleiden ze je om voor nóg meer en nóg groter te gaan. Ze laten je simpelweg nooit met rust. Het tevreden gevoel is maar voor even. Je hebt geen rust. Je bent aan het jagen. Soms vol goede moed, op andere momenten wanhopig en vertwijfeld. Je kunt pas tevreden zijn wanneer je het volgende succes binnen hebt; voor minder doe je het niet. En het wordt een gevaarlijke bezigheid. Want als het niet komt zoals het zou moeten, dan moet het maar zoals het kan. Je begint te knoeien met getallen. Je begint te liegen. Je begint feiten te verdraaien. Je begint iemand te worden die thuis heel anders is dan buitenshuis. Je doet er echt alles aan om je doel te bereiken, wettig of niet.

Tot zover de afglijdende mens. Wat moeten we hiervan zeggen? Allereerst: iedereen kent dit in zijn leven. We kunnen hevig verontwaardigd zijn wanneer we slechte berichten over de buurman horen, maar zelf doen we er even hard aan mee – zij het op ander gebied.
Ten tweede: het is helemaal niet verkeerd om verlangens te hebben. Zo zijn we gemaakt door God. Hij heeft ons gemaakt met gevoel, met emotie en met verlangens. Dat is goed. Het probleem is dat ons wezen – wie we zijn en wat we willen – is besmet met de zonde. Onze verlangens zijn op onszelf gericht en onze wil is op onszelf gericht. God houden we daarbuiten. We leven alsof we zelf God zijn. Ons kleine wereldje draait om onszelf. Als jij jouw eigen verlangens en wil gaat toetsen, zal je dit gaan ontdekken. Als je niet met God leeft, neem je tien van de tien keer beslissingen zonder Zijn goedkeuring te vragen. En ook als je wél met God leeft, komen deze momenten voor.

Werken aan de basis
Is onze situatie dan hopeloos? Gelukkig niet! Dat is het geweldige, ook in counseling. Hoe gefrustreerd of teleurgesteld je op dit moment ook bent, er is hoop. Maar die hoop kost wel veel; het kost je alles. Daarom is counseling ook een complex gebeuren, waarbij fijngevoeligheid belangrijk is. Als iemand namelijk wil vasthouden aan zijn eigen kernwaarden en niet gecorrigeerd wenst te worden door Gods Woord, houdt het op. De eerste stap die gezet moet worden, is een onderzoek naar de verhouding van de persoon ten opzichte van God. Is de persoon behouden? Is hij een christen? Of niet? Of zégt hij een christen te zijn, maar valt daar ernstig over te twijfelen? Hier komt het aan op onderscheidingsvermogen: christenen worstelen net zo met deze problematiek als niet-gelovigen. Maar waar ligt de grens? Om dit te kunnen bepalen, moeten we verschillende factoren onderzoeken en als totaalplaatje bij elkaar leggen.

DEEL I Wie is de persoon waar je naast mag staan?

- Christen? Niet-christen?
- Wat is zijn achtergrond? Verleden? Vormende en belangrijke gebeurtenissen?
- Persoonlijkheid? Wat zijn kenmerkende karaktereigenschappen?
- Dagbesteding? Vrijgezel? Relatie? Getrouwd? Kinderen? Student? Werk? Zo ja, wat voor werk? Toekomstplannen?

SOCIALE ASPECTEN
- Veel/weinig vrienden/kennissen?
- Maatschappelijke/kerkelijke betrokkenheid?

MEDISCHE ASPECTEN
- Staat van de gezondheid? Zijn er risico’s?
- Lichamelijke en/of geestelijke beperkingen of handicaps?
- Structurele zorg nodig, op wat voor gebied dan ook?
- Is er sprake van behandelingen?
- Medicatie? Zo ja, waarvoor?

Tip: het boek Duurzame en Integrale Geneeskunst van dr. Seldenrijk is een zeer uitgebreide en behulpzame bron voor het bestuderen van dit aspect, met toepassingen en richtlijnen voor christenen.

GEESTELIJKE ASPECTEN
- Leven met God?
- Worstelingen in het geestelijke leven?
- Boezemzonde?
- Visie op God? Visie op Jezus Christus?
- Visie op zichzelf in relatie tot God?

DEEL II Wie is de God Die verlossing schenkt?

- Rechtvaardig
- Heilig
- Barmhartig
- Toornig over de zonde
- Liefdevol
- Genadig
- Trouw
- Meevoelend in onze zwakheden (Jezus Christus)
- Almachtig / Soeverein
- Wijs
- Alwetend
- Goed
- Eeuwig
- Alomtegenwoordig

DEEL III Welk verlossingswerk van God heeft de persoon nodig?

- Zoek verbinding tussen afgoden en worstelingen van de persoon en Gods eigenschappen in het Evangelie


Het kan zijn dat er door deze lijst heel wat op tafel komt. Dat is goed. Geef de persoon ook vooral de ruimte om vrijmoedig te delen hoe het leven er op dat moment uitziet. Daar valt nu niet direct iets aan te veranderen en de persoon moet niet het gevoel hebben bij voorbaat al beoordeeld te worden op de staat van zijn leven. Het is bedoeld om een goed beeld te krijgen.

God: de sterke Rots
Er zijn mensen met heftige levensverhalen. Er zijn mensen met pijnlijke verhalen. Wij weten daar niet goed mee om te gaan. En dat is logisch. Wat zeg je tegen zo iemand? Je wilt niet nóg meer pijn veroorzaken dan er al is. Opnieuw wil ik hier benadrukken dat je niet voor de directe oplossing moet gaan. “Ga dit eens doen! Je moet dat eens proberen!” Ga ook niets bagatelliseren. Dan steekt de pijn alleen maar dieper. Er is namelijk iets belangrijkers. De innerlijke mens moet tot rust komen. De persoon zelf moet eerst tot rust en tevredenheid komen, hoe de situatie ook is. Wij hebben altijd de neiging te kijken naar het probleem en daar een praktische oplossing voor te bedenken. Maar dat lukt gewoon niet altijd. Wees daar nuchter in. De oplossing ligt daar ook niet, omdat sommige praktische zaken óf niet snel veranderd kunnen worden (er is bijvoorbeeld niet direct werk voorhanden), óf zo zullen blijven totdat iemand sterft (bijvoorbeeld iemand met een handicap). Het belangrijkste is dat iemand leert om in alle omstandigheden Gods rust en vrede in zijn binnenste ervaren en vandaaruit leert leven (Filippenzen 4:4-7). Dit is wat Paulus uitstraalt in zijn brief aan de Filippenzen, geschreven in de gevangenis. Hij had reden genoeg om te klagen, maar toch zie je de sporen van Gods vrede in de inkt. Hij is Gods instrument om te laten zien dat je heel veel kunt lijden omwille van Christus, maar tegelijkertijd een onuitsprekelijke en een – voor de wereld – onverklaarbare vrede en blijdschap kunt bezitten.
We zijn allemaal geneigd vrede te baseren op wie we zijn of wat we doen vanuit onszelf. “Ik verdien mijn eigen geld”, “Ik heb goed carrière gemaakt”, “Ik ben al twintig jaar gelukkig getrouwd.” Dat doen we niet alleen op zakelijk gebied, maar ook geestelijk. We lezen onze Bijbel, we bidden, we gaan naar de kerk, we spreken met broeders en zusters en daar voelen we ons tevreden over.
Maar wat gebeurt er wanneer dit allemaal niet lukken wil? Of als je dit moeilijk vindt? Wat gebeurt er op een dag wanneer geestelijk alles mis lijkt te gaan? Raken we dan in paniek? Worden we boos op onszelf? We moeten niet te snel denken dat alleen “wereldse zaken” als werk, geld, huwelijk of een huis kunnen uitgroeien tot een afgod. Ons geestelijk leven kan ook een afgod worden. Zo heeft God het nooit bedoeld. Hij heeft Zijn Zoon nooit gegeven met het doel dat je volledig gaat navelstaren en gaat zien hoe goed jij met Hem omgaat. Hij wil dat je met Hém omgaat en daar voldoening in vindt, niet dat je voldoening vindt in jouw voldoening in Hem. Dan ben je uiteindelijk toch weer op jezelf gericht. Waar leg jij het accent op?

• Jouw rechtvaardiging of de rechtvaardigende Christus?
• Jouw heiligingswerken of de heilige en heiligende Christus?
• Jouw Bijbellezen of de God van de Bijbel?
• Jouw gebeden of de God Die gebeden verhoort?

Ook hier kun je ontdekken waar je in je eigen geestelijk leven het meest op vertrouwt: op jezelf of Christus.
Maar hoe ga je dan om met je verlangens? Verlangens die vooralsnog onvervuld blijven? Verlangens naar veranderingen in je leven? Nogmaals: al deze verlangens zijn goed en laten ook iets van God zien – mits zij dienen tot Zijn eer.

Jezus Christus: Gods Centrum van verlossing
Eén ding mogen we nooit uit het oog verliezen: God heeft Christus aangewezen als Redder en Heere. Hij moet mij redden, elke keer weer opnieuw. Hij moet mij tevreden stellen, elke keer weer opnieuw. Hij moet mij Zijn rust en vrede schenken, elke keer weer opnieuw. Als ik denk dat ik er ook maar één voorbereidend werk aan moet toevoegen, morrel ik aan het onwankelbare fundament van Gods verlossingsplan. Het uiteindelijke geheim is om tevreden te zijn met Gods verlossingswerk in Jezus Christus alléén. Dit klinkt algemeen, dat is waar. Maar counseling is er juist op gericht om dat wat algemeen is concreet te maken. Denk na en praat over verlangens, doelen, de wil, worstelingen en teleurstellingen. En breng Gods verlossingswerk in Jezus concreet dichtbij. Toon Zijn karakter. Toon Zijn goedheid, genade, barmhartigheid en Zijn liefdevolle strengheid. Hij duldt geen andere heerser in ons leven, want Hij weet dat het dan verkeerd met ons zal aflopen. Toon Zijn lieflijk aangezicht en verkondig de hoop van wat Hij heeft gedaan en wie Hij in die situatie wil zijn.


Dit artikel is onderdeel van een serie. Lees hier de andere delen:
Deel 1
Deel 2
Deel 4
Deel 5