Bijbelse counseling [1] De discipline van zelfcounseling

“Als ik roep, verhoor mij, o God van mijn gerechtigheid! In de benauwdheid hebt U ruimte voor mij gemaakt. Wees mij genadig en luister naar mijn gebed.”
Psalm 4:1

De afgelopen periode is de Heere mij aan het bepalen bij de essentie van tevredenheid. De achterliggende periode zijn verschillende ups en downs voorbijgekomen en de vraag is hoe daar mee om te gaan. Maar de vraag is ook: wanneer is iets “up” en wanneer gaat iets “down”?

Het is ook een periode waarin de Heere mij aan het leren is om alleen te vertrouwen op Hem en niet op anderen. Dat is moeilijk. En hard. Want juist de mensen waarvan je zou willen – of beter gezegd: de mensen waarvan je het verwacht – dat ze je in bepaald opzicht zouden helpen, geven niet thuis. In al deze omstandigheden is de Heere mij aan het vormen. Niet alleen dat: Hij vormt mij ook door handvatten te geven voor een pastoraal model, waardoor Bijbelse counseling effectief kan worden gedaan. Te beginnen bij mezelf, om het uit te delen aan anderen.

Wat is Bijbelse counseling?
Bijbelse counseling zou je kunnen omschrijven als “de interactie tussen Gods Woord, in de kracht van Zijn Geest, en de ziel van de persoon die dat Woord ontvangt, door de hulp van iemand die God gebruikt als instrument om dat Woord te bedienen.” Er zijn dus drie personen betrokken bij counseling: God, degene die gecounseld wordt en degene die counseling verricht.
Hier zijn direct twee waarschuwingen op zijn plaats:

1. Ga nooit iemand anders counselen wanneer je niet in staat bent om jezelf te counselen. Je zult eerst zelf geworsteld moeten hebben met Gods Woord in jouw omstandigheden, eerst de zoete verlossingswerken van de Heere ondervonden moeten hebben, de strijd met zonde en begeerte ervaren moeten hebben, voordat je in staat bent op gelijkwaardig niveau te kunnen communiceren met andere mensen en hen een nuchter en hoopvol woord mee kunt geven.
2. Als je iemand counselt, laat dan uitsluitend Gods Woord het uitgangspunt zijn en niet jouw levenservaring. God werkt in ieders leven anders. Hij redt mensen allemaal door Dezelfde Redder, Jezus Christus, maar Hij brengt ze op verschillende manieren tot Hem. Ga de ander niet verplichten dezelfde dingen te doen als jij hebt gedaan, alleen maar omdat de Heere die middelen gezegend heeft in jouw leven. De ander moet geen kopie worden van jou. Het is goed mogelijk dat God bij de ander verschillende middelen en omstandigheden gebruikt om tot Zijn doel en eer te komen.

Omdat punt 1 essentieel is, wil ik in deze inleiding over Bijbelse counseling ingaan op het belang van zelfcounseling.

Zelfcounseling: persoonlijke ontmoeting met God
Het woord “counseling” kan heel zwaar klinken, alsof je onder behandeling bent bij een professioneel hulpverlener. Dat hoeft echter niet. Het kan ook een vertrouwelijke omgang zijn met broeders en zusters binnen de kerkelijke gemeente. En als we de Bijbel goed bestuderen, zien we dat juist dit laatste Gods bedoeling is.
Zelfcounseling is de persoonlijke omgang met God, waarbij jij jezelf vanuit Zijn Woord vragen stelt met betrekking tot de staat van jouw hart. Je onderzoekt je motivaties, verlangens, daden, gedachten en houding in het licht van de Bijbel. Maar hoe gaat dit concreet in zijn werk? Hoe zorg je ervoor dat niet alles in één keer als een grote berg over je heen valt? Hoe kun je voorkomen dat je wordt bedolven door een overvloed van vragen, antwoorden en introspectie, die kunnen leiden tot wanhoop?

1. Buig Gods Woord om in eerlijke vragen
Met Gods Woord ombuigen in eerlijke vragen bedoel ik niet Gods Woord in twijfel trekken, maar de waarheden uit de Bijbeltekst persoonlijk maken door te toetsen of en in hoeverre die verzen realiteit zijn in mijn persoonlijke leven. Momenteel ben ik in de Psalmen aan het lezen en pas deze principes van daaruit toe. Als voorbeeld neem ik Psalm 1:

Vragen bij vers 1 en 2:

1. Zie ik dat de Bijbel niet alleen afkeurt wat slecht is, maar ook benoemt wat goed is?
2. Zijn er gebieden in mijn leven waar ik op een goddeloze manier denk? (Dat is: dingen bedenken die niet gegrond zijn op Gods Woord)
3. Is mijn vreugde in het Woord van God? Lees ik er graag in?
4. Welk effect heeft het lezen van Gods Woord in mijn leven?
5. Bestrijd ik het kwade door het goede? Hoe vecht ik tegen het kwade en bevorder ik het goede?

Vragen bij vers 3 en 4:

1. Hoe ben ik als boom “geplant”? Wat is mijn bron? Waar drink ik uit/van? Leef ik op vruchtbare bodem? Zie ook Johannes 7:37-39.
2. Welke vruchten van Gods Woord zijn zichtbaar in mijn leven? Zijn er überhaupt vruchten zichtbaar?

Vragen bij vers 5 en 6:

1. Hoe kijk ik aan tegen Gods oordeel over mijn leven?
2. Besef ik dat God de weg van de rechtvaardige kent, juist omdat Hij die weg Zelf leidt?
3. Hoe verhoudt zich het weten dat ik een rechtvaardige ben tot mijn houding in de “gemeenschap van de rechtvaardigen”?

Deze vragen helpen je bij het ontdekken naar wat er in jou leeft; niet alleen aan de oppervlakte, maar ook binnen in de diepste drijfveren. Sommige vragen kunnen je aan het schrikken maken, maar het is juist de bedoeling dat het antwoord op die vragen een heiligende correctie aanbrengen, zodat het kan veranderen.

2. Ga in op de urgente vraagstukken van dat moment
Gods Woord komt persoonlijk tot je en jouw omgang met Hem is ook persoonlijk. Juist daarom is het belangrijk stil te staan bij de zaken die op dat moment spelen. Wat zijn je omstandigheden? Wat heb je meegemaakt? Hoe voel jij je nu? Waar wordt jouw gedachteleven door beheerst?

3. Behandel uitsluitend één á twee thema’s tegelijk
Wanneer je bezig bent om een vraagstuk uit te spitten, is het belangrijk dit af te bakenen. Zo houd je overzicht en raak je niet verzeild in allerlei andere factoren die ermee samenhangen. Probeer te ontdekken waar de vraagstukken in de kern naar leiden (bijvoorbeeld hebzucht of ongeduld) en ga daarmee aan de slag. God werkt stap voor stap met jou; niet alles kan in één dag worden gerealiseerd, hoe graag je dit ook zou willen.

4. Houd altijd de kern van het Evangelie voor ogen
Het is van cruciaal belang om de kern van het Evangelie voor ogen te houden. Als je gered bent door het bloed van Christus en met Hem bent opgestaan in een nieuw leven, mag je altijd vrijmoedig tot Hem gaan. Zijn bloed is de grond voor jouw hoop. Houd dit altijd voor ogen! Doe je dit niet, dan kunnen de vragen onder punt 1 als een hopeloze aanklacht gaan werken.

5. Bestudeer Gods eigenschappen
God is een persoonlijke God en is volmaakt in Zijn wezen. Bestudeer Zijn volmaakte eigenschappen. Hij is:

- Rechtvaardig
- Heilig
- Barmhartig
- Toornig over de zonde
- Liefdevol
- Genadig
- Trouw
- Meevoelend in onze zwakheden (Jezus Christus)
- Almachtig / Soeverein
- Wijs
- Alwetend
- Goed
- Eeuwig
- Alomtegenwoordig

6. Verbind Gods eigenschappen aan de nood die je op dit moment ervaart
Maak Gods eigenschappen concreet voor jezelf. Als jij je vergeten of eenzaam voelt, denk dan na over Zijn alwetendheid. Niet oppervlakkig, maar heel persoonlijk. Met andere woorden: bedenk dat Hij van alles op de hoogte is. Niets ontgaat Hem. Zoek Bijbelgedeelten op die dit bevestigen en ondersteunen. Werk dit concreet uit voor jezelf, tot in de details van je eigen leven.

7. Schrijf op wat je ontdekt
Wanneer je na gaat denken over wie God is in relatie tot jouw persoonlijke leven, is het goed om op te schrijven wat je tijdens de omgang met Hem ontdekt. Dat is handig, omdat de hoeveelheid informatie en antwoorden zich gaan ophopen en wanneer je dit niet vastlegt, ben je het na een tijdje kwijt. Het is ook nuttig om zaken regelmatig terug te lezen, zodat je herinnerd kunt worden aan Gods waarheden of ontdekkingen bij jezelf die je uit het oog kunt verliezen.

8. Bid dat God Zijn Woord uitwerkt in jouw leven
Breng je ontdekkingen in gebed bij God. Deel je worstelingen, dank voor de waarheid die Hij heeft geopenbaard. Bid dat dit alles mag meewerken om meer op de Heere Jezus te gaan lijken.

Zelfcounseling: groeien naar het beeld van Jezus Christus
Dit is uiteindelijk het doel van alles counseling: dat wij meer op Jezus gaan lijken. We doen dit niet voor de lol, of omdat we zo graag met onszelf bezig willen zijn. We willen meer lijken op Degene Die ons verlost heeft van onze zonden en Die ons op dit moment ook procesmatig aan het verlossen is. Drie redenen waarom gelijkvormigheid aan Christus centraal moet staan in counseling.

1. Het gaat om een beter leren kennen van Wie God is
Counseling heeft tot doel om iemand meer te laten zien van Wie God is. Jezus is het Beeld van God (Hebreeën 1:1-3) en hoe meer wij van God kennen, des te beter kennen we Jezus – en andersom. God moet centraal staan, want Hij heeft ons geschapen en verlost voor Hemzelf.

2. Het gaat om een proces van uiteindelijke verlossing
Het leven als christen is een proces, waarbij we steeds meer gaan lijken op Jezus, door de kracht van Gods Woord en de Heilige Geest. God werkt toe naar de uiteindelijke verlossing; Hij werkt het beeld van Christus procesmatig in ons uit. Het bloed van Christus en de beloften van God hebben kracht voor dít moment, om ons te veranderen naar Zijn beeld.

3. Het gaat om het welzijn van jezelf én anderen
Het leven als christen vindt plaats in de gemeenschap. De kerk is een gemeenschap, een uitverkoren volk. Counseling heeft daarom niet alleen betrekking op jou persoonlijk, maar op jouw functioneren binnen die gemeenschap. Als God mij geduldiger maakt, zullen anderen dat merken. Als ik dankzij Gods genade een tevredener mens word, zullen mensen dat gaan zien. Met andere woorden: counseling is een middel dat God in Zijn genade heeft gegeven om zelf gevormd te worden naar het beeld van Jezus, en om van daaruit bij te dragen aan de uiteindelijke verlossing van anderen. Dit laatste zullen we verder gaan ontdekken in het vervolg.


Dit artikel is onderdeel van een serie. Lees hier de andere delen:
Deel 2
Deel 3
Deel 4
Deel 5
Deel 6
Deel 7
Deel 8
Deel 9