Bijbelse counseling [9] Tussen opdracht en ontmoeting

Over activisme in het geloofsleven

Lezen kan een gezegende bezigheid zijn. Lezen kan een gezegend instrument in Gods handen zijn. Lezen doet ons kennis vermeerderen en dat doet ons al snel deugd.
Lezen kan echter ook gevaarlijk zijn. Wat je leest en van wie je boeken leest, bepaalt hoe jij zelf gevormd wordt. Je gaat als het ware de geest ademen van de boeken die je opent en doorneemt. De vorming van het karakter kan mede worden bepaald door boeken.

Een open boekje
Een verzinsel? Nee, helemaal niet! Laat mij je meenemen naar het gezegende én gevaarlijke effect van lezen. Er zijn hoofdzakelijk twee stromingen die mij geestelijk gevormd hebben en die mij nog steeds vormen: het Puritanisme en het Nieuwe Calvinisme. Maar er is een opvallend verschil in het effect van de werken die zij voortbrengen – althans, in mijn leven.
De Nieuwe Calvinisten, met bekende vertegenwoordigers als John Piper, John MacArthur, Don Carson, Tim Keller en David Platt, timmeren stevig aan de weg een tegengeluid te laten horen met betrekking tot de staat van het huidige christendom in het Westen en zetten onderwerpen als discipelschap en zending in de schijnwerpers. Dat is een goede zaak. Het is nodig dat we als Westerse christenen uit de welvarende en efficiënte modus worden gehaald.
Het gevaar is echter dat we de activistische toonzetting van verschillende boeken in ons leven overnemen en dat de uitgangspunten van de boeken als een soort wet gaan gelden. Het gevolg: ontevredenheid, weinig lichtpuntjes zien en twijfels over de zaligheid. Ik zeg niet dat deze zaken per definitie fout zijn. Het hoeft niet slecht te zijn wanneer we een heilige ontevredenheid ervaren over een bepaalde zaak. En twijfels over de persoonlijke zaligheid is ook niet per definitie slecht. Er zijn mensen die dit anders zien, maar het is een logisch gevolg van verschillende levensfasen die we doormaken. De ene fase zien we weinig licht en weinig van Gods liefde voor Zijn kinderen; de andere fase stromen we over van de liefde van Christus. We zien vruchten, we zien groei en we zien duidelijk voortgang in heiligmaking. Het leven is een weg met storm en rust, regen en zonneschijn.

Leren van de Puriteinen
Iemand kan zich nu afvragen wat dit alles met Bijbelse counseling te maken heeft. Mijn antwoord is: meer dan je denkt! Een activistische geest ligt heel snel op de loer en is voor iedereen een reëel gevaar. Als jij iemand gaat begeleiden, of je gaat gesprekken met iemand voeren, vanuit welke houding doe je dit dan? Welke bronnen, boeken of predikers vertrouw je zozeer dat je dát onderwijs wilt overnemen en verwerken in je pastorale model? Zijn het de voorgangers met de mentaliteit die “Kom in actie!” uitschreeuwt? Of zijn het mensen die Gods verlossingswerk in Jezus Christus centraal stellen?
Misschien vinden sommige mensen deze vraag een valse tegenstelling. Immers, de mannen die “Kom in actie!” roepen, doen dit net zo goed vanuit het verlossingswerk door Christus. Dat is helemaal waar. En tóch heb ik gemerkt dat het effect van een dergelijk geluid anders is, dan wanneer de Persoon en het werk van Jezus Christus intensief bestudeerd worden. De ervaring heeft mij geleerd dat een boek als What Jesus Demands from the World (geschreven door John Piper) uiteraard gelezen kan worden, maar een andere uitwerking heeft dan Communion with the Triune God van John Owen. Ik denk oprecht dat dit alles te maken heeft met het accent die het boek uitstraalt. Uiteraard is het goed om ons te bepalen bij de gehoorzaamheid aan Christus en ik wil dan ook niet twijfelen aan de intentie van schrijvers als Piper. Maar ik heb ontdekt dat er een geweldige sleutel en zegen ligt in het overdenken van de Persoon en het werk van Jezus. Als Zijn volmaaktheid, Zijn waarheid, Zijn genade, Zijn barmhartigheid, Zijn liefde, Zijn almacht, Zijn heiligheid en Zijn trouw diepgaand bestudeerd worden, gaan er bijzondere dingen gebeuren. Mensen worden voller van Zijn liefde, genade, heiligheid, trouw, waarheid en barmhartigheid. Zijn almacht wordt concreter gezien en de kostbaarheid van Zijn volmaaktheid wordt groter. Van daaruit groeit de vrucht van de Heilige Geest.
De Puriteinen wisten goed de balans te bewaren tussen leer en praktijk. Ze verdedigden ferm de leer van de rechtvaardiging door het geloof alleen, maar schaamden zich er ook niet voor om te stellen dat rechtvaardigend geloof iemand doet groeien in heiligmaking. En dit altijd vanuit een bijzondere, gezegende geest die de Heere Jezus Christus en Zijn verlossingswerk centraal stelt. Wie kan nog langer weigeren te verlangen naar heiligmaking wanneer de heiligheid van Jezus Zelf zo bijzonder wordt beschreven?

Activistische counseling
Er bestaan uiteraard ook vele boeken over counseling. En soms hebben ook die in meer of mindere mate een activistische geest in zich. En activisme verwacht onmiddellijke en toegewijde gehoorzaamheid. Het geeft een heel beklemmend gevoel wanneer er toch wordt gefaald. Er moet direct iets gedaan worden. Wat moet een vrouw doen, die haar man niet altijd kan liefhebben? Wat moet iemand doen, die zich eenzaam voelt? Wat moet een man doen, die worstelt met boosheid? Er is een benadering die de gedachten achter al deze zaken wil vaststellen en vervolgens de Bijbelse waarheid ertegenover gaat zetten. Met andere woorden: iemand moet eigenlijk in een split second veranderen van gedachten om de genoemde zaken weer op de rit te krijgen. Er wordt echter een tussenstap vergeten. Wat we ons moeten realiseren, is dat gedachten invloed hebben op onze emoties en stemming. Als we een gedachte jarenlang koesteren, worden de emoties ook op die manier gereguleerd. Die emoties en stemmingen komen niet uit de lucht vallen, daar gaat een heel verhaal aan vooraf. Als iemand zich jaren genegeerd heeft gevoeld en zich steeds meer als eenzaam gaat wanen, is het dan gek dat dit gevoel bij elk volgend incident bovenkomt? Ik denk het niet. Is het dan redelijk om van iemand te vragen om “een Bijbelse waarheid” tegenover “de leugen” te plaatsen? Ik heb zo mijn twijfels. Allereerst zijn de gedachten die een counselor – en mogelijk ook geheel terecht – als “leugens” bestempelt, in bepaalde zin een concrete werkelijkheid voor de persoon. Dat er bij echte leugens veranderingen moeten komen, staat zonder meer vast. Maar dat regel je niet met het opdreunen van een Bijbelvers.

Jezus Christus: waarheid en genade
Zoals ik in deel 7 kort aanstipte, waren de gesprekken van Jezus met Schriftgeleerden en Farizeeën van geheel andere orde dan die met zondaren. Hij was snoeihard voor de Schriftgeleerden. Hij had hen heel wat te verwijten. Als religieuze leiders, die als het ware de voorgangers en beschermers van zuivere godsdienst moesten zijn, hadden zij hun verantwoordelijkheid verzaakt. Ze hadden hun eigen systeem opgebouwd met ondraaglijke lasten en normen. Het volk bezweek eronder. Het was onbarmhartig en ongenadig. En Jezus rekent hen dit zwaar aan. Lees Mattheüs 23 maar eens.

Maar dan komt Jezus in gesprek met een Samaritaanse vrouw (Johannes 4). Of Hij wil als Gast op bezoek komen bij Zacheüs (Lucas 19). Of Hij zit in het huis van Simon de Farizeeër en vergeeft een zondares (Lucas 7). Waren dit allemaal nette mensen? Niet bepaald. Hun levens bevatten stuk voor stuk elementen van leugens. Maar wat was nou de reden dat die Samartiaanse vrouw open en eerlijk werd over de puinhoop in haar leven op liefdesgebied? En om enthousiast het dorp in te gaan om te vertellen over de Messias? Wat vormde nu de aanleiding voor Zacheüs om zich te bekeren en allen die hij financieel bedrogen had, te compenseren? En waarom kwam die zondares ongevraagd het huis van Simon binnen om de voeten van Jezus te wassen met haar tranen?
Eén ding weet ik zeker: het was géén bewuste, actieve gedachtentraining om leugen van waarheid te onderscheiden. Al deze geschiedenissen hebben iets gemeen, namelijk liefde tot de verschijning van Jezus Christus. Zij zagen iets in Hem. Er begon licht te schijnen toen zij Hem ontmoetten. Zij begonnen iets in Hem te zien wat ze daarvoor nog nooit hadden gezien. Zuiverheid, oprechte liefde, barmhartigheid en genade. Ook waarheid, inderdaad! Maar het is waarheid in affectieve vorm en niet slechts een theologische, intellectuele vorm, zoals bij de Schriftgeleerden wel het geval was.

De verrassende aanpak van Jezus
Als een kerkenraad vandaag de dag geconfronteerd zou worden met een geval als de Samaritaanse vrouw, zou de eerste stap zijn om haar te overtuigen van zonde en om haar een Bijbelse visie van het huwelijk voor te houden. Deze visie betekent onder andere dat huwelijkspartners trouw blijven aan elkaar. Geen overspel, geen echtscheiding en geen ongehuwd samenwonen.
Christus pakt de zaak echter verrassend anders aan. Hij neemt haar situatie als wegbereider voor Zijn Zelfopenbaring. Hij zegt als het ware: “Vrouw, vertel Mij eens hoe het huwelijksleven ervoor staat. Vrouw, je drinkt van water dat steeds weer dorst geeft. Vrouw, je bouwt op ontrouw. Maar Ik ben Degene Die levend water schenkt; Ik ben de ware Bruidegom en Ik ben de Getrouwe.”
Ik zeg niet dat Jezus hier de zonde niet blootlegt; dat doet Hij wel. Maar Hij weet op een fenomenale wijze Zijn Persoon te laten schitteren in haar gebrokenheid. Vol genade en waarheid weet Hij tot de kern van het menselijke bestaan te komen, in die concrete situatie. Geen vraag over “Bijbelse huwelijksvorming” of een inprenting van het zevende gebod. Maar een hele persoonlijke ontmoeting waarin haar gebrokenheid en Zijn Persoon Zich in genade en waarheid ontmoeten.

Opdracht vanuit ontmoeting
Wanneer we gericht mensen willen helpen in Bijbelse counseling, zullen we hen vanuit de ontmoeting moeten benaderen. Zij zijn persoonlijkheden met een geheel eigen karakter, verleden, toekomstperspectief en boezemzonden. Het is een complexe opdracht om mensen op een Bijbelse manier steeds meer te zien functioneren zoals God het bedoeld heeft. Helaas zijn wij in dit gebroken bestaan gebonden aan de grenzen en mogelijkheden die we nu ervaren. We mogen bidden dat God die grenzen verlegt, maar er automatisch vanuit gaan dat Hij dit ook zal doen, is riskant.
Christenen – en eigenlijk de hele wereld – zijn het meest gebaad bij navolgers van Jezus, die Zijn karakter uitstralen en de hoop verankerd hebben in Zijn verlossingswerk.
Christen, praat met Jezus. Denk aan Jezus. Stel Jezus voor aan de ander. Laat iemand in nood niet allerlei activistische toeren uithalen, maar leer hem of haar op het karakter van Jezus te zien, op het offer dat Hij bracht, op de hemelse positie en arbeid die Hij bij Zijn hemelvaart ontvangen heeft. Niet het ijverig plannen van goede voornemens, maar ontmoetingen met de Genadige en Waarachtige Zoon van God zal het leven veranderen.